Ομιλία του Ομότιμου Καθηγητή του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων κ. Απόστολου Κατσίκη της 10ης Σεπτεμβρίου 2022 που έλαβε χώρα προς τιμήν του αείμνηστου Σάκη Δάλλα.
Η σημερινή εκδήλωση δεν είναι απλά μια παρουσίαση ενός βιβλίου. Συνοδεύεται από συγκεκριμένα και μοναδικά ειδοποιά χαρακτηριστικά, είναι συγχρόνως αφορμή, συνισταμένη γεγονότων, κατάληξη και συνάμα αφετηρία.
Μια αφορμή συνάντησης συμμαθητών, φίλων και γνωστών. Μια ευκαιρία ανάκλησης και ενεργοποίησης της μνήμης, μια εκδήλωση αισθημάτων και συναισθημάτων.
Μια συνισταμένη γεγονότων και συγκυριών, με θετικό και αρνητικό πρόσημο.
Το τέλος μιας πολυετούς προσπάθειας, με ευτυχή κατάληξη και συγχρόνως αφετηρία νέων αγώνων για ανάδειξη- αναβάθμιση και κυρίως υλοποίηση βασικών και αναλλοίωτων αξιών και αρχών.
Αφορμή και πρόφαση (με την καλή έννοια του όρου) για όλα τα παραπάνω η παρουσίαση του βιβλίου «Πρότυπα σχολεία και Ζωσιμαία Σχολή» του αείμνηστου συμμαθητή μας Σάκη Δάλλα.
Και συγχρόνως η επιβεβλημένη, η οφειλόμενη αναφορά και η απόδοση ευσήμων στον συγγραφέα, πρωτεργάτη και προεξάρχοντα όλων των επίπονων, ευγενών προσπαθειών που σχετίζονται με τα πρότυπα σχολεία και βέβαια με την τροφό Ζωσιμαία Σχολή.
Η σημερινή εκδήλωση είναι πρωτίστως μνήμη Σάκη Δάλλα.
Το βιβλίο, που αποτέλεσε, όπως ελέχθη, αφορμή για τη σημερινή συνάντηση, συνιστά μια αντικειμενική και έντιμη καταγραφή πράξεων και ενεργειών που σχετίζονται με την πορεία των προτύπων στον χρόνο, την ίδρυση και τη συμβολή του «Συλλόγου Αποφοίτων Ζωσιμαίας Σχολής» στα εκπαιδευτικά πολιτιστικά και κοινωνικά δρώμενα του τόπου μας και στην επάνοδο του θεσμού των προτύπων. Αποτελεί κιβωτό γνώσης και τεκμηρίων ειδικά για την προτυποποίηση της Ζωσιμαίας.
Συγχρόνως και ασφαλώς είναι κατάθεση ψυχής του συγγραφέα, πόνημα ζωής θα το αποκαλούσα, απόρροια εργασίας πολλών δεκαετιών, απόσταγμα γνώσης αλλά συγχρόνως και ευγενών συναισθημάτων.
Είχα την ευκαιρία όχι μόνον να παρακολουθήσω όλη την πορεία των γεγονότων που αποτυπώνονται στο βιβλίο αλλά και τη χαρά να το διαβάσω πριν πάρει το δρόμο για το τυπογραφείο, αφού ο φίλτατος και αδελφός εν πολλοίς Σάκης μου εμπιστεύτηκε την ανάγνωση του δοκιμίου στην σχεδόν τελική του μορφή και με παρακάλεσε για τυχόν παρεμβάσεις. Τον ευχαρίστησα τότε για την εμπιστοσύνη στο πρόσωπό μου, τον ευχαριστώ και τώρα.
Αγαπητοί φίλοι
Υπό άλλας συνθήκας την εισαγωγή αυτή και ολόκληρο το χρονικό των γεγονότων και ενεργειών, όπως αυτά έχουν εγγραφεί και αποδοθεί στο βιβλίο, θα έπρεπε να παρουσιαστούν από τον συγγραφέα… αλλά δεν επέπρωτο…
Έτσι μετά από πρόταση του ΔΣ του Συλλόγου Αποφοίτων, στο οποίο εκφράζω τις ευχαριστίες μου, ανέλαβα, με γνώση και υψηλό αίσθημα ευθύνης, το χρέος, να εκθέσω σήμερα, εν είδει οδοιπορικού, όλα όσα συνδέονται με την πορεία του θεσμού των Προτύπων, την περιπέτεια του συλλόγου και την εμπλοκή του στα γεγονότα και κυρίως τη συμμετοχή και τη συμβολή του Σάκη Δάλλα στη μακρόχρονη περιπέτεια και τους αγώνες για την επάνοδο στην κανονικότητα, την προτυποποίηση δηλ. της Σχολής και τη σύνδεσή της με το κληροδότημα Ν. Ζωσιμά.
Η έναρξη του οδοιπορικού αυτού ανάγεται στο μακρινό 1957 και συνδέεται με ένα καθοριστικής σημασίας για την εκπαίδευση στα Γιάννενα, και την τροφό Ζωσιμαία Σχολή.
Το φθινόπωρο λοιπόν του 1957, με την έναρξη του σχολικού έτους μια μικρή ομάδα μειρακίων, αμούστακων ακόμη, στην ηλικία των 11 -12 ετών, φέροντα τα πηλήκια της ιστορικής και ένδοξης Ζωσιμαίας, με δέος και συγκίνηση, περνούσαμε το κατώφλι του νέου διδακτηρίου της γεραράς Σχολής στην πλατεία αρχιεπισκόπου Σπυρίδωνα.
Εμείς, τα πρωτάκια του 1957 και απόφοιτοι μετέπειτα του 1963, είχαμε την τύχη και τη χαρά να εγκαινιάσουμε ως μαθητές της πρώτης, το περικαλλές νέο διδακτήριο της Ζωσιμαίας, έργο του σπουδαίου αρχιτέκτονα Καραντινού και κόσμημα της πόλης. Με τα εγκαίνια και την εκπαιδευτική-διδακτική λειτουργία της Νέας Ζωσιμαίας Σχολής έκλεινε κτιριολογικά ένας κύκλος προσπαθειών στέγασης της Ζωσιμαίας που ξεκίνησε στο μακρινό 1828 με την ίδρυση του πρώτου εκπαιδευτηρίου και μετά από συνεχείς μετακομίσεις σε τρία ακόμη οικήματα, ολοκληρώθηκε, όπως προανέφερα, το 1957.
Αναφέρθηκα στην ανέγερση του νέου διδακτηρίου διότι με τη λειτουργία της σχολής στο νέο κτήριο η Ζωσιμαία περνάει σε μια νέα φάση αναδημιουργικής προσφοράς (μέσα από τον θεσμό των μεταπολεμικών προτύπων σχολείων).
Σημειώνεται ότι ανεξαρτήτως θεσμικού πλαισίου τόσο η Ζωσιμαία από το 1828-1833, όσο και τα άλλα ιστορικά σχολεία στα οποία στηρίχτηκε η πνευματική αναγέννηση του υποδούλου έθνους, αλλά και μετέπειτα του νεοσύστατου ελληνικού κράτους, είχαν όλα τα χαρακτηριστικά ενός προτύπου εκπαιδευτικού ιδρύματος (επίλεκτοι και αναγνωρισμένοι διδάσκοντες, ικανοί και πρωτοποριακοί διευθυντές, σύγχρονες μέθοδοι διδασκαλίας, εργαστηριακή υποστήριξη, ελευθερία διαμόρφωσης αναλυτικών προγραμμάτων και επιλογής σχολικών εγχειριδίων κ.ά.).
Έτσι τα σχολεία αυτά καταγράφηκαν στη συλλογική μνήμη, αλλά και στην Ιστορία της ελληνικής εκπαίδευσης, ως Πρότυπα εκπαιδευτήρια.
Μεταξύ αυτών πρωτεύουσα θέση κατέχει η περίφημη Ζωσιμαία Σχολή, που εκπροσώπησε και εκπροσωπεί μέχρι σήμερα, τα περιώνυμα εκπαιδευτήρια των Ιωαννίνων και την προσφορά της ηπειρωτικής πρωτεύουσας στην Εκπαίδευση. Η Ζωσιμαία αποτελεί το τελευταίο χρονικά, αλλά το πλέον γνωστό, μιας σειράς εκπαιδευτηρίων που λειτούργησαν για αιώνες στην ευρύτερη περιοχή των Ιωαννίνων. Τα αναφέρω επιγραμματικά καθώς και ορισμένους μόνον από τους επιφανείς δασκάλους για να επιβεβαιωθεί η άποψη ότι τα Γιάννενα «ως πρωτεύουσα πάσης μαθήσεως» (κατά πατριαρχικό έγγραφο), συνιστούσαν την πνευματική πρωτεύουσα των ελληνικών γραμμάτων:
Τον μακρινό 13ο αι. στο νησί της λίμνης των Ιωαννίνων η βυζαντινή οικογένεια των ευγενών Φιλανθρωπηνών ιδρύει το ομώνυμο μοναστήρι και ενισχύει την ήδη λειτουργούσα από το 1206 σχολή Σπανού. Στον ίδιο χώρο λειτούργησαν η σχολή Στρατηγοπούλου και η Αβακούμειος, καθώς και η Σχολή του Δεσπότη στο Κάστρο των Ιωαννίνων.
Η συνέχεια έρχεται με τη σχολή Επιφανίου, τη σχολή Γκιούμα, τη Μπαλαναία Σχολή, τη Μαρουτσαία και την Καπλάνειο. Η αίγλη όλων αυτών των σχολών οφείλετο βασικά στο κύρος των διδασκόντων. Και μόνον η αναφορά σε συγκεκριμένα ονόματα πείθουν δια του λόγου το ασφαλές: Μιχαήλ Μήτρου (γνωστός ως Μελέτιος ο Γεωγράφος), Παρθένιος Κατσούλης, Μπαλάνοι, Βησσαρίων Μακρής, Γεώργιος Σουγδουρής, Μεθόδιος Ανθρακίτης, Ευγένιος Βούλγαρης, Αθανάσιος Ψαλίδας.
Νεότερη χρονικά, αλλά, όπως απεδείχθη εκ του αποτελέσματος χαλκέντερη και ευκλεής, η Ζωσιμαία Σχολή, η οποία έρχεται να καλύψει το κενό στην εκπαίδευση των Ιωαννίνων μετά την καταστροφή του 1820-22.
Το 1828, οι μέγιστοι των Ελλήνων ευεργετών, οι αδελφοί Ζωσιμάδες, αποφασίζουν τη δημιουργία νέου διδακτηρίου στη γενέθλια γη, τα Γιάννενα. Αποτέλεσμα της βούλησης αυτής της «Ζωσιμαίας αδελφότητας» υπήρξε η ίδρυση της Ζωσιμαίας Σχολής, η λειτουργία της οποίας σηματοδοτεί τη νέα εκπαιδευτική περίοδο για τον ηπειρωτικό και ευρύτερα ελλαδικό χώρο. Η γεραρά Ζωσιμαία Σχολή φώτισε και εξακολουθεί να φωτίζει ως «μουσαίος λαμπτήρ παιδείας», υπήρξε και θα μείνει πάντοτε «ο τηλαυγής πνευματικός φάρος της Ηπείρου».
Δικαιώνεται επομένως πλήρως και επαληθεύεται ο Σπυρίδων Λάμπρος ο οποίος 100 χρόνια μετά την ίδρυση της Σχολής έγραφε: “Μετά δικαίας καυχήσεως το αρχαιότερον τούτο των εκπαιδευτηρίων της ελευθέρας Ελλάδος θα συγκομίση τας ευλογίας του Πανελληνίου επί ταις υπηρεσίαις ας παρέσχεν εν ημέραις άλλως πονηραίς εις την Ήπειρον και την ελληνικήν Πατρίδα”
Προϊόντος του χρόνου, στα μέσα του 20ού αι, κάτω από τη διαμορφωθείσα νέα τάξη πραγμάτων και λαμβανομένων υπόψη των νέων γεωπολιτικών, κοινωνικών και εκπαιδευτικών αναγκών, της κτηθείσας εμπειρίας από την επιτυχή λειτουργία των ιστορικών σχολείων στην «άτυπη» πρότυπη μορφή τους και συνάμα στο ευρύτερο πλαίσιο αναδιάρθρωσης του κράτους, θεσμοθετείται το 1936 η ίδρυση και λειτουργία των Προτύπων Σχολείων.
Μέσω των σχολείων αυτών το εκπαιδευτικό σύστημα εκλήθη να αξιοποιήσει στο έπακρο τις ικανότητες, τις δεξιότητες, τα θετικά στοιχεία και τα προσόντα, κατά πρώτον των μαθητών και βέβαια των εκπαιδευτικών.
Ο θεσμός των προτύπων σχολείων καθιερώθηκε με τον Αναγκαστικό Νόμο 270/36 και σε πρώτη φάση αφορούσε σε 120 σχολεία της επικράτειας .
Η προσφορά των προτύπων σχολείων στα εκπαιδευτικά δρώμενα της χώρας, τόσο στην άτυπη μορφή τους πριν το 1936, όσο και μετά, υπήρξε μοναδική, γνωστή τοις πάσι και ευτυχώς αναγνωρισμένη. Η ιστορική διαδρομή των σχολείων αυτών και δη των ιστορικών, εντάσσεται στην πνευματική πορεία του νέου ελληνισμού. Τα πρότυπα σχολεία υπήρξαν η κοιτίδα του πνευματικού και επαγγελματικού πλούτου της χώρας μας με στρατιές καταξιωμένων και σπουδαίων Ελλήνων πολιτών. Ταυτόχρονα, λιγότερο ή περισσότερο, λειτούργησαν και ως σημείο αναφοράς για όλα τα δημόσια σχολεία.
Αυτήν την ιστορική πορεία και την μεγίστη προσφορά των προτύπων σχολείων στην εκπαίδευση, στην κοινωνία και στους ελληνόπαιδες έρχεται να διακόψει βίαια και αναίτια ο Νόμος 1566. Βρισκόμαστε στο έτος 1985, οπόταν με συνοπτικές διαδικασίες, καταργήθηκαν τα Πρότυπα Σχολεία, που λειτουργούσαν, μέχρι τότε, παράλληλα με τα Πειραματικά και τα λοιπά Γενικά Γυμνάσια και Λύκεια. Μετατράπηκαν έτσι «εν μια νυκτί» σε κοινά Γυμνάσια ή Λύκεια και εκείνα τα “περιώνυμα” σχολεία που, πολύ πριν από την καθιέρωση του θεσμού των προτύπων σχολείων του Α.Ν. 270/36 είχαν προσφέρει μεγάλες υπηρεσίες στην κοινωνία και είχαν συνδεθεί άμεσα με τη σύγχρονη ιστορία μας και με την αναγέννηση του έθνους.
Όχι μόνον δεν ελήφθη υπόψη η διαχρονικά λίαν επιτυχής πορεία και η προσφορά των αποκαλούμενων ιστορικών σχολείων, αλλά δεν έγινε σεβαστή ούτε καν η βούληση των διαθετών και μεγάλων ευεργετών του Έθνους. Και για να περιοριστώ στα της Ζωσιμαίας αντί η Σχολή να “συγκομίση τας ευλογίας του Πανελληνίου επί ταις υπηρεσίαις ας παρέσχεν εν ημέραις άλλως πονηραίς εις την ελληνικήν Πατρίδα”, έτυχε της απαξιωτικής υποβάθμισής της.
Τι είχε συμβεί και καταργήθηκαν τα πρότυπα σχολεία και δη εκείνα εξ αυτών που, επάξια, είχαν χαρακτηρισθεί ως «ιστορικά Πρότυπα»; Υπήρξε κάποια κοινωνική ή επιστημονική ομάδα που είχε παρουσιάσει οποιοδήποτε σχετικό αίτημα; Υπήρξε μήπως κάποια εμπεριστατωμένη μελέτη με την οποία τεκμηριώνονταν η αναγκαιότητα κατάργησης του θεσμού των προτύπων σχολείων;
Τα «εν τη πράξει» πρότυπα σχολεία εξακολουθούσαν να είναι λαμπρά σχολεία. Η μετέπειτα πορεία των αποφοίτων τους στην επιστημονική, κοινωνική, πνευματική και πολιτική ζωή του τόπου αποδεικνύουν “του λόγου το αληθές”. Το κύρος αυτών των σχολείων ήταν αδιαμφισβήτητο, όπως εξηγεί ο συγγραφέας.
Η στοχοποίηση και η κατάργησή τους δε συνιστούν παρά το αποτέλεσμα των σαρωτικών αλλαγών, θα έλεγα, που έλαβαν χώρα κατά τη δεκαετία του 1980 και εντεύθεν. Υπήρξε η αντανάκλαση των μεγάλων μεταβολών και ανακατατάξεων, της αναδιάρθρωσης, μέσω της επικράτησης συγκεκριμένης ιδεολογίας και του γενικού κλίματος αμφισβήτησης των δομών του παρελθόντος, ανεξάρτητα αν αυτές υπήρξαν και λειτούργησαν επιτυχημένα.
Ως γνωστόν και με βάση τους φυσικούς νόμους, όπου εμφανίζεται δράση προκαλείται και αντίδραση. Μετά την πάροδο μερικών ετών και με δεδομένη τη διαπίστωση ότι η κατάργηση των προτύπων σχολείων συνιστούσε πράξη υποβάθμισης της δημόσιας εκπαίδευσης και ότι η διακοπή λειτουργίας του προτύπου σχολείου της Ζωσιμαίας Σχολής σηματοδοτούσε το τέλος μιας μακράς εκπαιδευτικής παράδοσης των Ιωαννίνων, έρχεται η αντίδραση-απάντηση με την ίδρυση του «Συλλόγου αποφοίτων Ζωσιμαίας Σχολής».
Συγκυριακά, τα γεγονότα, ως καθοδηγούμενα από την ειμαρμένη και τις συμπτώσεις των καιρών, συναντούν ορισμένες φορές την- και γράφουν -Ιστορία: τα πρωτάκια της σχολής που εγκαινίασαν με την είσοδό τους τη νέα Ζωσιμαία Σχολή, το μακρινό 1957, ως απόφοιτοι της σχολής πλέον του 1963, επέπρωτο να είναι οι ιδρυτές μετά από 30 χρόνια του «Συλλόγου Αποφοίτων Ζωσιμαίας Σχολής», ένα όργανο που συσπείρωσε με το πέρασμα του χρόνου τους αποφοίτους-σύγχρονους Ζωσιμάδες, και πρωτοστάτησε, σε χαλεπούς καιρούς, για την αποκατάσταση του κύρους και τη διαφύλαξη της ιστορικότητας της Σχολής. Ο Σύλλογος ιδρύθηκε με σκοπό και στόχο να αποτελέσει τον θεματοφύλακα των υγιών αξιών και αρχών, που συνδέονται με την ευγενή άμιλλα και την αριστεία στην εκπαίδευση, ως προστάτης της ιστορίας και της παράδοσης της σχολής αλλά και της ιστορικής πορείας και προσφοράς των ιδρυτών Ζωσιμάδων, συμμετείχε-συμμετέχει ενεργά στα κοινά της πόλης των Ιωαννίνων και το σημαντικότερο, έπαιξε καταλυτικό ρόλο στην επάνοδο της κανονικότητας ήτοι την επανα-προτυποποίηση της γεραράς Ζωσιμαίας Σχολής.
Και εδώ αναδύεται και αναδεικνύεται η προσωπικότητα του Σάκη Δάλλα. Με ασίγαστο πάθος και πείσμα -χαρακτηριστικά που τον διέκριναν σε όλες του τις δραστηριότητες- όχι μόνον καταθέτει την ιδέα δημιουργίας ενός συλλόγου αποφοίτων, αλλά πρωτοστατεί και εξάρχει σε όλη τη διαδικασία της ίδρυσης και ανάδειξής του. Ο Σάκης μας μετέδωσε τον εποικοδομητικό ενθουσιασμό του, μας ενέπνευσε και μας καθοδηγούσε. Αυτά ως προοίμιο, διότι η συμβολή τού Σάκη Δάλλα στις περαιτέρω ενέργειες που οδήγησαν στην επανα-προτυποποίηση της σχολής, υπήρξαν όχι μόνον καθοριστικής σημασίας αλλά μοναδικής αποτελεσματικότητας, εκφράζοντας και αποδίδοντας «το εγώ και το ποιόν» του συγκεκριμένου ανδρός.
Κύριο μέλημα του συλλόγου υπήρξε η συμβολή του στην αναβάθμιση της Ζωσιμαίας Σχολής, ως οφειλόμενη αντιπροσφορά των μελών του προς την τροφό σχολή και τη γενέθλια πόλη, τα Γιάννενα, η διασύνδεσή της με την κοινωνία της πόλης και, βέβαια η επανένταξη της σχολής στα πρότυπα σχολεία καθώς και η διασύνδεσή της με το κληροδότημα Ζωσιμά. Αυτονόητα και ασφαλώς αξιοκρατικά πρώτος πρόεδρος του Δ.Σ. εκλέγεται ο Σάκης, θέση την οποία διατήρησε σε τέσσερα Δ.Σ.
Ο σύλλογος, όπως ειπώθηκε και πιο πάνω, δεν αρκέστηκε μόνο στο να καταστεί αρωγός στην τροφό σχολή. Έκανε λίαν αισθητή την παρουσία του στα δρώμενα της πόλης των Ιωαννίνων αλλά και της Αθήνας. Μάλιστα για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα οι εκδηλώσεις, τη πρωτοβουλία του συλλόγου, κυριαρχούσαν και μονοπωλούσαν, σχεδόν, το πολιτιστικό και καλλιτεχνικό ενδιαφέρον, ειδικά στα Γιάννενα. Ενδεικτικά αναφέρομαι σε ορισμένες μόνο από τις δραστηριότητες του συλλόγου:
– Συμπόσια γλυπτικής, έκθεση καλλιτεχνών αποφοίτων Ζ.Σ., ποιητικά ηχοράματα, έκδοση ανθολογίου ποίησης -λογοτεχνίας, Μνήμη Ηπειρωτών Ευεργετών, εκδήλωση για το διαφωτισμό στην Ήπειρο, έκδοση επετηρίδας αποφοίτων Ζ.Σ., επίσκεψη και συνδρομή στον ελληνισμό της Ουκρανίας, τόπο δράσης των Ζωσιμάδων, εκδηλώσεις πολιτιστικού χαρακτήρα με τίτλο «Ζωσιμάδων Δράσεις», μουσικές εκδηλώσεις και πλείστες όσες άλλες, που λεπτομερώς αποτυπώνονται σε ειδικό κεφάλαιο του βιβλίου. Θα ήταν παράλειψη εάν δεν έκανα ιδιαίτερη μνεία στην έκδοση εκ μέρους του συλλόγου του περιοδικού «Ζωσιμάδες», του οποίου η πρώτη έκδοση πραγματοποιήθηκε το 2002. Αναφέρομαι ιδιαίτερα στο περιοδικό, ως επίτευγμα του Συλλόγου, δεδομένου ότι για 11 συναπτά έτη, με την έκδοση 44 τευχών, αποτέλεσε ένα αξιόπιστο και έγκυρο βήμα διαλόγου, κατάθεσης και προβολής ιδεών, απόψεων, προτάσεων. Το περιοδικό είχε πολύ μεγάλη απήχηση στο ευρύ κοινό, όχι μόνο στους αποφοίτους της σχολής και συνέβαλε καθοριστικά στη γνωστοποίηση των θέσεων, του έργου και την προώθηση των αιτημάτων του συλλόγου. Και στον τομέα αυτόν η παρουσία του Σάκη και η συμβολή του υπήρξαν καθοριστικές. Και για να χρησιμοποιήσω τα ίδια του τα λόγια: «…μέσω του περιοδικού ο σύλλογός μας εξασφάλισε πολύ γρήγορα την τόσο αναγκαία έξωθεν καλή μαρτυρία».
Με αυτά τα εφόδια και με σταθερή την πίστη ότι πρώτιστο καθήκον και υποχρέωση του συλλόγου παρέμενε ο αγώνας για την επανα-προτυποποίηση της σχολής, και λαμβανομένων υπόψη των νέων συνθηκών -βρισκόμαστε ήδη στο 2004- ο σύλλογος επικεντρώνει τις προσπάθειές του και ξεκινά τον δύσκολο αλλά δίκαιο αγώνα για την επαναλειτουργία του θεσμού των προτύπων σχολείων. Παρόλο που ο Σάκης δεν συμμετείχε στο τότε Δ.Σ., του ανατίθεται ο χειρισμός της χάραξης στρατηγικής πολιτικής για τα πρότυπα σχολεία. Η πράξη αυτή και μόνη καταδεικνύει το εύρος των γνώσεων του Σάκη στο παραπάνω θέμα και την ικανότητα αποτελεσματικών χειρισμών για την επίτευξη των συγκεκριμένων στόχων.
Ο δημόσιος διάλογος για τον θεσμό των προτύπων ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 2005 και ολοκληρώθηκε το Δεκέμβριο του 2006 με τη σύνταξη της διακήρυξης για τα πρότυπα σχολεία. Το συγκεκριμένο διάστημα -ως αποτέλεσμα της ενασχόλησής μου για πολλά χρόνια με το θέμα, εξάλλου υπήρξα μέλος του ΔΣ σε έξι συμβούλια- είχα τη χαρά να συνεργαστώ στενότερα με τον Σάκη στη σύνταξη της διακήρυξης τού, ιστορικού, όπως απεδείχθη, κειμένου για τα πρότυπα, την οποία και συνυπογράψαμε ως συν-συγγραφείς. Η επίμονη και μοναχική, αρχικά, προσπάθεια για την επάνοδο του θεσμού των προτύπων, που είχε ως αφετηρία τη συγκεκριμένη διακήρυξη, έμελλε να διαρκέσει πολύ. Από το 2004 μέχρι την ψήφιση του Ν 4692/2020 για την επαναλειτουργία των προτύπων μεσολάβησαν 16 συναπτά, δύσκολα χρόνια και, όπως γράφει ο ίδιος ο Σάκης (σ. 103), «κουραστήκαμε, γευθήκαμε πολλές πίκρες και απογοητεύσεις αλλά σταθήκαμε όρθιοι και στο τέλος τα καταφέραμε».
Και μόνον η απλή αναφορά στις ενέργειες που απαιτήθηκαν για την επάνοδο του θεσμού των προτύπων, στις αποφάσεις, υπαναχωρήσεις, παραλείψεις, παλινωδίες, όσον αφορά την περίπτωση της Ζωσιμαίας, αποδεικνύουν και αναδεικνύουν πλήρως τη μαχητικότητα, ηρωικότατα, το πείσμα, την επιμονή του Συλλόγου, ίνα μην είπω, σχεδόν μόνον του Σάκη.
Δια του λόγου το ασφαλές ενδεικτικά και όπως είναι αποτυπωμένα στο βιβλίο:
-Το 2011 με το ν. 3966 (Ν. Διαμαντοπούλου) θεσμοθετούνται τα Πρότυπα-Πειραματικά Σχολεία. Το Γυμνάσιο της Ζωσιμαίας περιλαμβάνεται σ’ αυτά, το Λύκειο όμως παραμένει εκτός θεσμού. (η πόλη των Ιωαννίνων στερείται προτύπου Λυκείου, διότι οι καθηγητές του Λυκείου δεν κατέθεσαν σχετική αίτηση).
-Το ίδιο καθεστώς εξακολουθεί να ισχύει και με τον Νόμο Μπαλτά, 4327/2015, το Λύκειο Ζωσιμαίας βρίσκεται εκτός της σχετικής λίστας.
– Η ταφόπλακα στον θεσμό των Προτύπων Σχολείων τοποθετείται στις 7 Μαΐου του 2019 με τον νόμο 4610 (Γαβρόγλου) με τον οποίο υποβαθμίζονται τα πρότυπα σχολεία με τελικό στόχο τη μετατροπή τους σε κοινά Γυμνάσια -Λύκεια.
Εννοείται και εξυπακούεται ότι ο «Σύλλογος Αποφοίτων Ζωσιμαίας», συνεπικουρούμενος και από φορείς και θεσμικά πρόσωπα, πρωτίστως των Ιωαννίνων, αντέδρασε συστηματικά και τεκμηριωμένα με σειρά υπομνημάτων, επιστολών, εκδηλώσεων, μέσω των οποίων υποστηριζόταν η θέση για τη χρησιμότητα και το απαραίτητο του θεσμού των προτύπων. Και δια του λόγου το αληθές παραπέμπω στα Κεφ. 7+ 8, σελ. 195-258 του βιβλίου, όπου ο συγγραφέας με εξαιρετική επιμέλεια παραθέτει όλα τα σχετικά τεκμήρια για την πορεία της υπόθεσης «προτυποποίηση».
Κάθε αγώνας συνοδεύεται από έναν τερματισμό. Ο τερματισμός και η δικαίωση του αγώνα για την προτυποποίηση της Ζωσιμαίας συντελέστηκαν τον Ιούνιο του 2020 με την ψήφιση του Νόμου Κεραμέως 4692. Ο θεσμός των προτύπων ενεργοποιείται και η Ζωσιμαία κατέχει δικαιωματικά τη δέουσα θέση στον κατάλογο των προτύπων σχολείων της χώρας.
Η ικανοποίηση του Συλλόγου εκφράζεται κατά τον καλύτερο τρόπο στο δελτίο τύπου που εξέδωσε ο σύλλογος και το οποίο αντανακλώντας την ιδεολογία της απόφασης καταλήγει ως εξής: «μια επίμονη προσπάθεια 30 ετών έφτασε στο τέλος της (…) είμαστε σίγουροι ότι η Πρότυπος Ζωσιμαία Σχολή θα λάμψει πάλι ως σέλας φεραυγές, θα διακριθεί και πάλι ως κορυφαίο εκπαιδευτικό ίδρυμα, διάκριση που θα είναι ταυτόχρονα μνήμη και εγκώμιο, τιμή και ευγνωμοσύνη, εαρινή αύρα για τις ψυχές των εθνικών μας ευεργετών αδελφών Ζωσιμάδων».
Εδώ κλείνει η αφήγηση του οδοιπορικού στον μακρύ και επίπονο δρόμο που άνοιξε και περπάτησε ο Σάκης, ασφαλώς και με τη συνοδοιπορία πολλών εξ ημών. Το βιβλίο αυτό αποτελεί επιστέγασμα των προσπαθειών που συνδέονται μ΄ αυτόν τον δρόμο, και παρακαταθήκη για το μέλλον. Αποτελεί επίσης προτροπή, με κεφαλαία γράμματα, προς όλους εμάς τους επιγόνους και κυρίως τους νεότερους Ζωσιμάδες να καταβάλουμε κάθε προσπάθεια για να συνεχίσει η Σχολή να λάμπει και να φωτίζει ως «μουσαίος λαμπτήρ παιδείας».
Ο Σάκης ευτύχησε να δει τους αγώνες, που διήρκεσαν δεκαετίες, να δικαιώνονται και τα οράματα όλων μας, ήτοι την προτυποποίηση της Ζωσιμαίας, να υλοποιούνται. Επίσης να κρατήσει στα χέρια του φρεσκοτυπωμένο το δικό του πόνημα, το πολύτιμο πνευματικό του τέκνο.
Φίλτατοι Ζωσιμάδες κυρίες και κύριοι,
Επειδή με τον Σάκη πορευτήκαμε, κυριολεκτικά, μια ζωή μαζί, πάνω από 70 χρόνια, βιώσαμε όλες τις φάσεις αυτής της διαδρομής, γεγονότα πάσης φύσεως, ανηφόρες, κατηφόρες, αγώνες, επιτυχίες και αποτυχίες, λύπες και χαρές, είμαι σε θέση να σας διαβεβαιώσω ότι ο Σάκης αυτή τη στιγμή είναι μαζί μας, χαμογελά και χαίρεται.
Διότι ο Σάκης, όπως τον αποκάλεσα και πριν περίπου ένα χρόνο, υπήρξε αντρειωμένος σε όλα του
και οι αντρειωμένοι είναι εσαεί παρόντες!