Συνοπτική αναφορά στη ζωή και το έργο των αδελφών Ζωσιμαδών

Απόσπασμα από τον Πρόλογο του Εληννοουκρανικού λεξικού  που εκδόθηκε στη Μαριούπολη για τον εορτασμό των 200 χρόνων από την ίδρυση της Φιλικής Εταιρείας

Η «Φιλική  Εταιρία” ιδρύθηκε στην Οδησσό , στις 14 Σεπτεμβρίου 1814,  με σκοπό την προετοιμασία του απελευθερωτικού αγώνα των Ελλήνων εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Από του πρώτους που εντάχθηκαν σ’ αυτή τη μυστική επαναστατική εταιρεία ήταν οι αδελφοί Ζωσιμάδες, το όνομα δε ενός απ’ αυτούς, του Ζώη Ζωσιμά, περιλαμβάνεται σε ένα από τα ελάχιστα έγγραφα στοιχεία της Εταιρείας που διασώθηκαν, όπου αναφέρεται με το ψευδώνυμο “Πατήρ (πατέρας)”.

Οι Ιωάννης, Θεοδόσιος, Αναστάσιος, Νικόλαος, Ζώης και Μιχαήλ ήταν γιοί του εμπόρου Παναγιώτη (*) Ζωσιμά και γεννήθηκαν στα Ιωάννινα, στα μέσα του 18^ου αιώνα. Ο Ιωάννης πέθανε σε μικρή ηλικία και, οι μεν Θεοδόσιος και Μιχαήλ ξενιτεύτηκαν στο Λιβόρνο της Ιταλίας, οι δε Αναστάσιος, Νικόλαος και Ζώης πέρασαν Νίζνα της Ρωσίας (σήμερα Ουκρανίας) όπου ήκμαζε μεγάλη ελληνική κοινότητα. Στους ξένους τόπους, μακριά από την πατρίδα τους, ασχολήθηκαν με το εμπόριο και απόκτησαν μία τεράστια, αμύθητη περιουσία.

Μετά τον θάνατο του Θεοδοσίου, το 1793, οι αδελφοί Ζωσιμάδες αποφάσισαν να μείνουν άγαμοι προκειμένου να εξυπηρετήσουν καλύτερα τα συμφέροντα του υπόδουλου Έθνους.

Χρηματοδότησαν τη λειτουργία σχολείου και την ανακαίνιση των χριστιανικών εκκλησιών των Ιωαννίνων. Τύπωσαν συγγράμματα των σοφών και των ιεροκηρύκων της Ελλάδος, ανέλαβαν την έκδοση στην Κωνσταντινούπολη Ελληνικής Εγκυκλοπαίδειας και το 1806 ανέλαβαν την έκδοση κλασσικών Ελλήνων συγγραφέων στη σειρά “Ελληνική Βιβλιοθήκη”, με επιμέλεια – προλεγόμενα του Αδαμάντιου Κοραή. Είναι απίστευτος ο αριθμός των βιβλίων που εκδόθηκαν απ’ αυτούς για να μοιραστούν δωρεάν για την μόρφωση των σκλαβωμένων αδελφών. Μπορούμε να πούμε ότι δεν υπήρχε κανένα Ελληνικό βιβλίο σε οποιοδήποτε μέρος της Ευρώπης που να τυπώνονταν χωρίς την οικονομική συμμετοχή τους.

Διέθεσαν πολύ μεγάλα ποσά για την χρηματοδότηση του Αγώνα της Ανεξαρτησίας του 1821 και μετά την απελευθέρωση της Ελλάδος χάρισαν στην  πατρίδα την πολύ μεγάλη και ανεκτίμητης αξίας συλλογή αρχαίων νομισμάτων.

Παράλληλα βοήθησαν οικονομικά και τη χώρα που τους φιλοξένησε, τη Ρωσία. Έδωσαν πολύ μεγάλα ποσά στην Πρακτικοεμπορική Ακαδημία Μόσχας, στο Ορφανοτροφείο Μόσχας, στην Αυτοκρατορική Εταιρία των Φυσικών, στο Γυμνάσιο Μόσχας, στην Ιατροχειρουργική Ακαδημία, για την επισκευή των φυλακών, την εκτύπωση του τετράτομου Ελληνο – Ρωσικού λεξικού του Ιβασκόβσκη και για πολλούς άλλους φιλανθρωπικούς και εκπαιδευτικούς σκοπούς. Ο Αυτοκράτορας Αλέξανδρος Α’ τίμησε των Ζώη Ζωσιμά με τα παράσημα Αγίου Βλαδιμήρου και της Αγίας Άννης.

Το 1828 ίδρυσαν στα Ιωάννινα το Γενικό Ελληνικό Σχολείο που ονομάστηκε αργότερα Ζωσιμαία Σχολή και θεωρείται ως η μεγαλύτερη προσφορά της αδελφότητος προς την πατρίδα τους. Το 1842 απεβίωσε ο τελευταίος από τα αδέλφια, ο Νικόλαος, ο οποίος με τη διαθήκη του προσέφερε χρήματα για την ίδρυση νοσοκομείου και γηροκομείου στα Ιωάννινα, για την εξώφληση χρεών και την ελευθέρωση φυλακισμένων για χρέη, για την πληρωμή των καθηγητών του σχολείου, την ίδρυση βιβλιοθηκών και την δωρεάν σίτιση και παροχή βιβλίων στους άπορους μαθητές.

(*) Στην βιβλιογραφία αναφέρεται ότι πατέρας των αοιδίμων αδελφών ήταν ο Παναγιώτης Ζωσιμάς.  Όμως στον τάφο του Νικολάου Ζωσιμά, στη Νίζνα, αναγράφεται ως όνομα πατρός το Παύλος: «ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΠΑΥΛΟΥ ΖΩΣΙΜΑΣ». Επίσης στην αρχή της Διαθήκης του Νικολάου Ζωσιμά αναγράφεται “…. εγώ ο Νικόλαος Παύλου Ζωσιμάς …”

Σημείωση:

Η ζωή και το έργο της Αδελφότητος Ζωσιμαδών περιγράφονται αναλυτικά σε πάρα πολλά επιστημονικά έντυπα και ιστορικά βιβλία. Ενδεικτικά αναφέρονται, κατωτέρω, μερικά απ’ αυτά: