Το Ν.Δ. της 1ης Ιουλίου 1926 (Κανονισμός Λειτουργίας των Αγαθοεργών)

Σε εκτέλεση του Ν.Δ. «Περί διαχειρίσεως των περιουσιών των επί Τουρκοκρατίας τέως Χριστιανικών Κοινοτήτων της περιφερείας του Νομού Ιωαννίνων» εκδόθηκε το 1926 Νομοθετικό Διάταγμα «περί κανονισμού διαχειρίσεως περιουσιών των επί Τουρκοκρατίας τέως Χριστιανικών κοινοτήτων της πόλεως των Ιωαννίνων» που καταχωρήθηκε στο Φ.Ε.Κ. 218 της 1^ης Ιουλίου 1926. Το κείμενο του προαναφερθέντος Α.Ν. περιέχεται σε μικρό έντυπο που εκτυπώθηκε στα Ιωάννινα και έχει τίτλο «ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ ΚΑΙ ΑΓΑΘΟΕΡΓΩΝ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΩΝ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ».

Το 1985 εκδόθηκε από τα Αγαθοεργά Καταστήματα Ιωαννίνων το βιβλίο με τίτλο “ΤΑ ΑΓΑΘΟΕΡΓΑ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΑ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ – Ιστορικά και νομικά στοιχεία – Περιουσία – Δραστηριότητες – Απολογισμός 1984 – Προβλήματα”. Στην σελίδα 25 του βιβλίου δημοσιοποιείται το ότι, με τον συγκεκριμένο Κανονισμό “….. επιτυγχάνεται η ενοποίηση πόρων, οι οποίοι, παραμένοντες τυχόν κατακερματισμένοι, δεν θα απέδιδαν τίποτε ή θα απέδιδαν ελάχιστα …”.

Επειδή είναι γνωστό ότι η ακίνητη περιουσία και τα έσοδα των Αγαθοεργών προέρχονται, κατά ποσοστό 90-95%, από το Κληροδότημα Νικολάου Ζωσιμά, καθίσταται αυτονόητο ότι οι διατάξεις του Κανονισμού Λειτουργίας θα έπρεπε να είναι εναρμονισμένες με τις διατάξεις της διαθήκης του Νικολάου Ζωσιμά.

Παρακάτω γίνεται μία συνοπτική περιγραφή των όσων περιλαμβάνονται σ’ αυτόν τον Κανονισμό επιχειρώντας ταυτόχρονα να επισημάνουμε όρισμένα σημεία καίριας σημασίας

1.  1^ο και 2^ο Άρθρο – Ορισμός Νομικού Προσώπου – Δικαιοδοσία της Εφοροεπιτροπείας 

Ορίζεται ότι η «Εφοροεπιτροπεία της πόλεως των Ιωαννίνων» αντικαθιστά  το, επί τουρκοκρατίας υφιστάμενο, νομικό πρόσωπο των “Ελεών ή Αγαθοεργών Καταστημάτων Ιωαννίνων” και ότι στη δικαιοδοσία της υπάγονται:

• Η διαχείριση της περιουσίας που προήλθε από κληρονομίες και κληροδοσίες και η οποία μέχρι τότε ανήκε στα «Ελέη Ιωαννίνων». Επί πλέον ορίζεται ότι η διοίκηση τους θα γίνεται “…. και καθ’ όν τρόπον αύτη διενεργείτο ανέκαθεν”.
• Η διοίκηση των Αγαθοεργών καταστημάτων και λοιπών ιδρυμάτων και των υπαγομένων εξαρτημάτων
• Η διαχείριση των εκπαιδευτικών πόρων από τα κληροδοτήματα
• Η διοίκηση των Ιερών Ναών, Νεκροταφείων, Εξωκλησίων και όλων των παραρτημάτων τους

Από τις διατάξεις των άρθρων 1 και 2 του Κανονισμού προκύπτει ότι: α) η διοίκηση των κοινωφελών ιδρυμάτων θα ασκείται από το ίδιο νομικό πρόσωπο το οποίο θα διοικεί τους Ιερούς Ναοί, τα Νεκροταφεία και τα Εξωκλήσια και β) οι κανόνες διαχείρισης και ο τρόπος εκλογής των Εφοροεπιτρόπων  θα είναι κοινοί τόσο για τα κοινωφελή ιδρύματα, όσο και για τους Ιερούς Ναούς, τα Νεκροταφεία και τα Εξωκλήσια.

2.  3^ο Άρθρο – Εποπτεία

Ορίζεται ότι η Εφοροεπιτροπεία τελεί υπό τον έλεγχο του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων

3.  4^ο, 5^ο, 6^ο, 7^ο, 8^ο, 9^ο, 10^ο, 11^ο , 12^ο και 13^ο Άρθρο – Σύνθεση και τρόπος εκλογής της Εφοροεπιτροπεία  

Η Εφοροεπιτροπεία αποτελείται από 21 μέλη, πλέον τον Μητροπολίτη Ιωαννίνων που προεδρεύει των συνεδριάσεών της, ως κάτωθι:

• 10 επίτροποι εκκλησιών (8 επίτροποι προέρχονται από τις 4 εκκλησίες που περιγράφονται στη Διαθήκη Ν. Ζωσιμά, πλέον 2 επίτροποι από την Περίβλεπτο)
• 4 μέλη της Εκπαιδευτικής Επιτροπής
• 2 επίτροποι του Πτωχοκομείου
• 3 επίτροποι Προικοδοτήσεων
• 2 επίτροποι Γηροκομείου

Πρόεδρος της Εφοροεπιτροπείας και των υπαγομένων επιτροπών ορίζεται ο εκάστοτε Μητροπολίτης Ιωαννίνων.

Κατ’ αρχάς εκλέγονται από τους ενορίτες εκάστου Ναού, βάσει ενοριακών καταλόγων, οι 25 επίτροποι των εκκλησιών ήτοι 5 επίτροποι από κάθε μία από τις 4 εκκλησίες που ορίζονται στη Διαθήκη Ν. Ζωσιμά (Αγίου Αθανασίου, Αγίας Μαρίνης, Αρχιμανδρειού και Αγίου Νικολάου αγοράς) και επί πλέον 5 επίτροποι από την Περίβλεπτο. Εξ αυτών οι δύο πρώτοι σε ψήφους, ανά Ιερό Ναό, επίτροποι  αποτελούν το σώμα των 10 εκκλησιαστικών επιτρόπων που συμμετέχουν στη Εφοροεπιτροπεία.

Το εκλογικό Σώμα από το οποίο εκλέγονται τα υπόλοιπα 11 μέλη της Εφοροεπιτροπείας συντίθεται από 43 εκλέκτορες, ήτοι από τους 25 επιτρόπους εκκλησιών που έχουν εκλεγεί βάσει ενοριακών καταλόγων και από 18 εκπροσώπους της δημοτικής αρχής και ορισμένων επαγγελματικών κ.λ.π. Σωματείων της πόλης των Ιωαννίνων.

Οι 18 αυτοί εκλέκτορες  ορίζονται ως εξής: (2) από το Δημοτικό Συμβούλιο, (2) από τον Δικηγορικό Σύλλογο, (2) από τον Ιατρικό Σύλλογο, (2) από την Ένωση Φαρμακοποιών, (2) από τον Εμπορικό Σύλλογο, (2) από την Ένωση Εφέδρων Αξιωματικών, (2) από την Ένωση Εφέδρων Πολεμιστών και (4) από την Ομοσπονδία (;).  Στην πράξη σήμερα ο αριθμός των εκλεκτόρων περιορίζεται στους 16 δεδομένου ότι δεν υφίσταται – ελλείψει μελών – η Ένωση Εφέδρων Πολεμιστών.

Έτσι λοιπόν οι εκλεγμένοι επίτροποι των εκκλησιών αποτελούσαν το 58% του εκλεκτορικού σώματος, ενώ σήμερα το αντίστοιχο ποσοστό ανέρχεται σε  61%. Αντίστοιχα οι εκπρόσωποι της δημοτικής αρχής και των επαγγελματικών κ.λ.π. Σωματείων της πόλης συνιστούσαν αρχικά  το 42% του εκλεκτορικού σώματος ενώ σήμερα το αντίστοιχο ποσοστό ανέρχεται σε 39%.

4.  14^ο, 15^ο, 16^ο, 17^ο και 18^ο Άρθρο – Καθήκοντα και δικαιώματα Εφοροεπιτροπείας  

Επαναλαμβάνεται ότι η Εφορεπιτροπεία αποτελεί ίδιον νομικό πρόσωπο (Δημοσίου Δικαίου) και περιγράφονται τα καθήκοντα και οι υποχρεώσεις της.

Μεταξύ των άλλων ορίζεται (17^ο Άρθρο) ότι η Εφοροεπιτροπεία υποχρεούται να συντάσσει τον γενικό Προϋπολογισμό των Αγαθοεργών Καταστημάτων και να καθορίζει τις πιστώσεις ενός εκάστου εξ αυτών “…συμφώνως ταις διατάξεσιν των διαθηκών και ταις ανάγκαις εκάστου τούτου…”

5.  19^ο, 20^ο, 21^ο, 22^ο, 23^ο, 24^ο και 25^ο Άρθρο – Ειδικές Επιτροπές 

Καθορίζονται οι διαδικαστικές λεπτομέρειες λειτουργίας διαφόρων Επιτροπών και τα καθήκοντα του ταμία και του γραμματέως

6.  26^ο και 27^ο Άρθρο – Νοσοκομείο Χατζηκώστα

Το Νοσοκομείο Χατζή – Κώστα είναι σήμερα δημόσιο νοσοκομείο και δεν υπάγεται πλέον στην δικαιοδοσία των Αγαθοεργών Καταστημάτων

7.  28^ο Άρθρο – Γηροκομείο 

Ορίζεται ότι το Γηροκομείο αποτελεί ίδιον Νομικό Πρόσωπο και ότι διοικείται βάσει εσωτερικού κανονισμού .

8.  29^ο Άρθρο – Επίτροποι Προικοδοτήσεων

Ορίζεται ο τρόπος λειτουργίας της Επιτροπής  Προικοδοτήσεων η οποία αντικαθιστά τους «Εφόρους επί προικοδοτήσει απόρων κορασίδων».

9.  30^ο Άρθρο – Φαρμακείο των Ελεών

Το Άρθρο 30 αναφέρεται στο  Φαρμακείο των Ελεών που δεν υφίσταται πλέον

10.  Αυτόνομα Ιδρύματα

Τα εξαρτημένα Ιδρύματα των Αγαθοεργών Καταστημάτων τα οποία, κατά τα αναφερόμενα στα οικεία Άρθρα, αποτελούν ίδιον Νομικό Πρόσωπο είναι τα εξής:

• Το Γηροκομείο (Άρθρο 28) που, όπως προκύπτει έμμεσα, αντιστοιχεί στο Πτωχοδοχείον της Διαθήκης του Ν. Ζωσιμά (Άρθρα Θ’ & Ι’).
• Το Νοσοκομείο Χατζή – Κώστα (Άρθρο 26) το οποίο, όπως προαναφέρεται δεν υπάγεται πλέον στην δικαιοδοσία των Αγαθοεργών Καταστημάτων
• Το Πτωχοκομείο το οποίο αντιστοιχεί στο «Κοινόν Νοσοκομείον – Σπιτάλια» της Διαθήκης του Ν. Ζωσιμά (Άρθρο ΣΤ’). Εξ όσων γνωρίζουμε το εν λόγω Πτωχοκομείο δεν λειτουργεί σήμερα.
• Η Εκπαιδευτική Επιτροπή (Άρθρα 32 – 36) “…. ήτις εκαλείτο «εφορεία της Γενικής Ελληνικής Σχολής» ….” και η οποία αντιστοιχεί στο σώμα των 4 Εφόρων της Ζωσιμαίας Σχολής (Διαθήκης του Ν. Ζωσιμά, Άρθρο Ε’)

Εν προκειμένω αναφέρουμε προσθετικά και τα όσα αναγράφονται στην σελίδα 24 της έκδοσης “ΤΑ ΑΓΑΘΟΕΡΓΑ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΑ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ – Ιστορικά και νομικά στοιχεία – Περιουσία – Δραστηριότητες – Απολογισμός 1984 – Προβλήματα” : “Άλλες διατάξεις του Κανονισμού αυτού αναγνωρίζουν τη νομική προσωπικότητα και των επί μέρους ιδρυμάτων των Αγαθοεργών Καταστημάτων, όπως του Γηροκομείου, του Πτωχοκομείου (πρώην «Κοινού Νοσοκομείου – Σπιτάλια») και του Εκπαιδευτικού Ταμείου Ζωσιμάδων που το διοικεί η Εκπαιδευτική Επιτροπή των Αγαθοεργών Καταστημάτων (άρθρα 27, 31 και 32 – 36 του Κανονισμού). Αυτά τα νομικά πρόσωπα είναι ιδιωτικού δικαίου και τελούν υπό την εποπτεία και τον έλεγχο του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων (άρθρο 3 του Κανονισμού) ”

11.  32^ο, 33^ο, 34^ο, 35^ο και 36^ο Άρθρο – Εκπαιδευτική Επιτροπή

Στο Άρθρο 32 ορίζεται ότι η Εκπαιδευτική Επιτροπή αποτελεί το όργανο το οποίο “μέχρι τούδε εκαλείτο «εφορεία της Γενικής Ελληνικής Σχολής»” ενώ στο Άρθρο 33 ορίζεται ότι η Εκπαιδευτική Επιτροπή εκπροσωπεί το εκπαιδευτικό ταμείο των Ζωσιμάδων.

Ορίζεται ότι η Εκπαιδευτική Επιτροπή έχει έργο: “την ανέγερσιν και συντήρησιν, μετατροπήν και επισκευήν διδακτηρίων ως και τον πλουτισμόν αυτών δια διδακτικών οργάνων και εποπτικών μέσων διδασκαλίας, την ίδρυσιν και τον εμπλουτοσμόν βιβλιοθηκών και αναγνωστηρίων, την παροχήν βοηθημάτων εις τους απόρους μαθητάς, βιβλίων γραφικής ύλης και λοιπών, την ίδρυσιν λουτρών, μαθητικών συσσιτίων, σκοπευτηρίων, την σύστασιν παιδονομικής υπηρεσίας, την ενθάρρυνσιν και ενίσχυσιν προς συντήρησιν και αναγέννησιν της Ηπειρωτικής τέχνης και την αναάπτηξιν των Ηπειρωτικών μελετών και εν γένει παν έργον συντελεστικόν δια την πρόοδον της εκπαιδεύσεως και την ενθέρρυνσιν της πνευματικής κίνησης και της σωματικής αγωγής των πολιτών”

Στο Άρθρο 34 ορίζεται ότι η Εκπαιδευτική Επιτροπή αποτελεί ανεξάρτητο νομικό πρόσωπο ενώ στο Άρθρο 35 ορίζεται ότι απαγορεύεται απολύτως πάσα άλλη διάθεση των εκπαιδευτικών πόρων.

Από όσα αναφέρονται στον Κανονισμό προκύπτουν τα εξής: α) η Εκπαιδευτική Επιτροπή αντιστοιχεί ευθέως στο σώμα των 4 Εφόρων της Ζωσιμαίας Σχολής, όπως αυτή ορίζεται στο Άρθρο Ε’ της Διαθήκης του Ν. Ζωσιμά και β) τα χρήματα που διαχειρίζεται η Εκπαιδευτική Επιτροπή προέρχονται από τα κεφάλαια που ορίζονται στο Άρθρο Ε’ της Διαθήκης του Ν. Ζωσιμά και προορίζονταν μόνον την κάλυψη των δαπανών λειτουργίας της Γενικής Ελληνικής Σχολής (Ζωσιμαίας Σχολής) .

Σύμφωνα με τα όσα αναφέρονται στην παράγραφο 2 του Ν.Δ. της 30^ης  Απριλίου 1926, συντάκτης του Κανονισμού Λειτουργίας είναι η ίδια η Εφοροεπιτροπεία των Αγαθοεργών Καταστημάτων. Συνεπώς ήταν επιλογή της ίδιας της Εφοροεπιτροπείας α) το να μη συμπεριληφθεί στις διατάξεις του Κανονισμού η υποχρέωση λειτουργίας ή χρηματοδότησης της Ζωσιμαίας Σχολής και β) τα χρημάτων που προορίζονταν για το σχολείο να διατεθούν για την ικανοποίηση άλλων σκοπών, διαφορετικών από αυτούς που περιγράφονται στο Άρθρο Ε’ της Διαθήκης του Ν. Ζωσιμά.

Αξιοσημείωτο επίσης είναι το ότι γίνεται προσπάθεια ταύτισης της Εκπαιδευτικής Επιτροπής με το «εκπαιδευτικό ταμείο των Ζωσιμαδών»  και τούτο διότι ο όρος αυτός δεν απαντάται πουθενά στη διαθήκη του Νικολάου Ζωσιμά.

12.  37^ο, 38^ο, 39^ο, 40^ο, 41^ο, 42^ο, 43^ο, 44^ο, 45^ο, και 46^ο Άρθρο – Διοίκηση Ιερών Ναών, Νεκροταφείων και Εγωκλησίων

Ορίζονται η διαδικασία εκλογής των επιτρόπων των εκκλησιών και οι κανόνες διαχείρισης των Ιερών Ναών, τα Νεκροταφείων και τα Εξωκλησίων

13.  47^ο Άρθρο – Εποπτική Επιτροπή

Ορίζονται οι κανόνες λειτουργίας της Εποπτικής Επιτροπής

14.  48^ο Άρθρο- Αναθεώρηση Κανονισμού

Ορίζεται ότι ο  Κανονισμός  μπορεί να τροποποιηθεί ή να συμπληρωθεί ανάλογα με τις ανάγκες που παρουσιάζονται και των, εκ της πείρας διδαγμάτων από τον Υπουργό Παιδείας και Θρησκευμάτων  ο οποίος, βάσει του Άρθρου 3 είναι η εποπτεύουσα αρχή των Αγαθοεργών.