“Η πρώτη γυναίκα στη Ζωσιμαία Σχολή” της Αναστασίας Γ. Καρρά Λέκτορος Αγγλικής Γλώσσας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων

Τελευταία τάξη της Ζωσιμαίας το 1918.
Μεταξύ άλλων : Καθηγητές Κυρούσης, Σακελλίων, Σιαγγούνης, Στούπης, Αράπης, Καλούδης, Χατζηγιάννης, Νικολαΐδης, Ψαροβασίλης.
Μαθητές : Ρέκας, Μπότσης, Γ. Σιωμόπουλος, Π. Στάμου, Θ. Καζαμίας,
Αλιεύς, Ηρ. Μπάτζιος, Τσώχος, Χρυσοχοΐδης, Επιστάτης, Στ. Πανούρης, Λ. Μελάς. (Φωτο από αρχείο Κ. Εξάρχου, Συλλογή Γ.Δ.Καρρά)

***********

Στην παραπάνω φωτογραφία των μαθητών της τελευταίας τάξης της Ζωσιμαίας Σχολής το 1918, ανάμεσα στα τριάντα περίπου αγόρια, υπάρχει και ένα κορίτσι. Αυτό το κορίτσι  ήταν το πρώτο που τελείωσε  τη Ζωσιμαία Σχολή, που τότε ήταν Σχολείο αρρένων, καθώς  Γυμνάσιο Θηλέων δεν υπήρχε. Πρόκειται για την Λίνα Μίνου – Πισπιρή – που αργότερα έζησε  μόνιμα στο Λονδίνο.

Στις αρχές του 20^ου αιώνα, όταν η  Ηπειρώτισσα τελείωνε το Δημοτικό σχολείο, μπορούσε, αν ήθελε, να προχωρήσει στην «Αστική Σχολή» (ένα είδος ημιγυμνασίου).

Αν ήθελε να γίνει δασκάλα, έπρεπε να φοιτήσει στο Αρσάκειο των Αθηνών ή των Πατρών ή της Κέρκυρας. (Αργότερα έγινε και στα Γιάννινα το «Διδασκαλείο» όπου φοιτούσαν αγόρια και κορίτσια και έβγαιναν δημοδιδάσκαλοι).

Άλλος δρόμος επιλογής για τη μόρφωσή των κοριτσιών τότε ήταν, μετά το Δημοτικό, η Alliance Francaise στα Γιάννενα ή η Σχολή Καλογραιών Κερκύρας.

Η Alliance Francaise άρχισε να λειτουργεί στα Γιάννενα στις αρχές του 1900. Η Ισραηλιτική Εκπαιδευτική Εταιρεία, λόγω του μεγάλου όγκου μαθητών που φοιτούσαν σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης, είχε ζητήσει από τα κεντρικά της Alliance Israélite Universelle στο Παρίσι να λειτουργήσει και μία δικιά της σχολή, στην πόλη των Ιωαννίνων. Το αίτημα έγινε δεκτό και έτσι  στάλθηκε από το Παρίσι στα Γιάννενα το ζεύγος Ηλία Καρμόνα, για να διδάξουν τη γαλλική γλώσσα. Η σχολή στεγαζόταν στο κτίριο «Ταλμούδ Τορά». Ο διορισμός του Διευθυντή της συγκεκριμένης σχολής γινόταν από το Παρίσι. Η σχολή άρχισε να αποκτά καλή φήμη και οι μαθητές της ολοένα αυξανόταν. Το 1915 λειτουργούσαν οκτώ τάξεις. Οι ώρες που πήγαιναν στο σχολείο οι μαθητές ήταν  8-1 το πρωί και 2-6 το απόγευμα, με ένα μικρό διάλειμμα για το μεσημεριανό τους φαγητό. Το πρόγραμμα περιείχε τη διδασκαλία της Εβραϊκής και Ελληνικής γλώσσας και έδινε ιδιαίτερη προσοχή στη γαλλική γλώσσα, στην οποία οι μαθητές διδάσκονταν  γαλλική ιστορία και λογοτεχνία.

Ωστόσο για το κορίτσι της φωτογραφίας, τη Λιλή Μίνου – Πισπιρή, οι γονείς της διάλεξαν τη Ζωσιμαία για την περαιτέρω μόρφωσή της. Εγγράφτηκε το 1915 μαζί με  μια άλλη νεαρή Γιαννιώτισσα, την Μαργαρίτα Οικονόμου που δυστυχώς πέθανε πολύ σύντομα. Η Λιλή προχωρούσε από τάξη σε τάξη πάντα σαν το μόνο κορίτσι ανάμεσα στ’ αγόρια και τελείωσε τη Ζωσιμαία το 1918. Όμως η εγγραφή και φοίτησή της στη Ζωσιμαία, έδωσε το έναυσμα ώστε να αρχίσουν να φοιτούν και τα κορίτσια στο Γυμνάσιο! Και πραγματικά, το 1916 ακολουθεί η εγγραφή άλλων 5-6 κοριτσιών. Ανάμεσά τους η Ανδρονίκη Ιωαννίδου και η Άρτεμις Θεοπίστου. Αυτές οι δύο προχώρησαν και στο Πανεπιστήμιο και έγιναν οι δύο πρώτες γυναίκες επιστήμονες από τα Γιάννενα. Η Α. Ιωαννίδου έγινε χημικός και η Α.  Θεοπίστου φαρμακοποιός.

Από τότε και μετά η φοίτηση κοριτσιών στη Ζωσιμαία γινόταν όλο και πιο συχνή, έως ότου το Κράτος δημιούργησε και Γυμνάσιο Θηλέων. Αν και τα κορίτσια που φοιτούσαν στη Ζωσιμαία ήταν πολύ λίγα  σε σχέση με τα αγόρια, η συμπεριφορά των αγοριών απέναντί τους ήταν απόλυτα πολιτισμένη κι ευγενική. Κι αν ακόμα αποτολμούσε κάποιος ν’ αλλάξει συμπεριφορά, τον έβαζαν αμέσως οι άλλοι στη θέση του. Φαίνεται όμως πώς, το Καθηγητικό προσωπικό δεν είχε και τόση εμπιστοσύνη στον ιπποτισμό των αγοριών καθώς  για την ώρα του  διαλείμματος είχε παραχωρηθεί στα κορίτσια  μια άδεια αίθουσα, έτσι ώστε να μην κατεβαίνουν στην αυλή του Σχολείου. Επίσης τα κορίτσια ούτε γυμναστική έκαναν ούτε σε εκδρομές έπαιρναν μέρος. Ήταν άλλη η εποχή και η εξοικείωση με το συγχρονισμό αγοριών και κοριτσιών έπρεπε να γίνεται σιγά, σιγά……

Η Λιλή Μίνου ήταν κόρη της Ολυμπιάδας Αράπη και του γιατρού Παναγιώτη Μίνου (1866 – 1918). Η Ολυμπιάδα ήταν αδελφή των Κων/νου, Αναστάσιου και Απόστολου Αράπη που, λίγες δεκαετίες πριν, και συγκεκριμένα από το 1889 ως το 1900, είχαν δημιουργήσει ένα μικτό Σχολείο στα Γιάννινα που άφησε εποχή στα σχολικά χρονικά του τόπου. Ήταν το «Λύκειο Αδελφών Αράπη». Οι τρείς αδελφοί, ο Αναστάσιος, ο Απόστολος και ο Κων/νος, είχαν  σπουδάσει Παιδαγωγικά στην Ελβετία και Γερμανία. Αργότερα, ακολούθησε και η μικρή τους αδελφή Ολυμπιάδα (σύζυγος αργότερα του Παναγιώτη Μίνου), η οποία παρέμεινε στην Ελβετία για πέντε χρόνια. Στεγάστηκε αυτό το Σχολείο στο αρχοντικό των Λιάμπεη (στο χώρο αργότερα που στεγάστηκε το ΚΤΕΛ Ιωαννίνων). Είχε από Νηπιαγωγείο έως Γυμνάσιο, εκτός από την τελευταία τάξη, για να μπορούν οι μαθητές να παίρνουν το πτυχίο της Ζωσιμαίας. Ήταν πρωτοποριακό για την εποχή του. Με όργανα Γυμναστικής ακόμα και για τα κορίτσια, με μάθημα μουσικής και ξένες γλώσσες (Γαλλικά και Γερμανικά) και με δασκάλους ξένους πιο πολύ. Σ’ αυτό άρχισαν να φοιτούν όλα τα παιδιά – αγόρια και κορίτσια – της εύπορης τάξης. Για τα παιδιά που κατέβαιναν από χωριά Ζαγορίου, Πωγωνίου κλπ. υπήρχε Οικοτροφείο. Απ’ αυτό το Σχολείο πέρασε και ο Αριστοκλής Σπύρου, αργότερα Πατριάρχης Αθηναγόρας. Επίσης ο Ευγενίδης, που του οφείλουμε το «Ευγενίδειο Ίδρυμα» των Αθηνών,  ο πρώτος αεροπόρος της Ελλάδας  Αδαμίδης, ο γιατρός Βόιλας, ο Βασίλειος Πυρσινέλλας και άλλοι. Από τις μαθήτριες, η τελευταία ήταν η  Τίνκα Μελλιρύτου. Το «Λύκειο Αράπη» έκλεισε ύστερα από 10-11 χρόνια. Και ο μεν Απόστολος και Κων/ντίνος ανέλαβαν διευθύνσεις  Ελληνικών Σχολείων στην Κων/πολη (Γαλατά, Ζωγράφειο, X. Χρήστου και Εθνικό Διδασκαλείο και, τέλος, ο Κων/νος, του Γυμνασίου Κερκύρας) ο δε Αναστάσιος τελείωσε την εκπαιδευτική του πορεία σαν Επιθεωρητής των Ελληνικών Σχολείων της Κύπρου.

Βιβλιογραφία

1. Δόβα, Ελευθερία Π., «Ηπειρωτική Πνευματική Ζωή και Κίνηση: Γράφομε και μας γράφουν – Στέλλομε και μας στέλνουν». Στο: Ηπειρωτική Εταιρεία, τ. 90, Ηπειρωτική Εταιρεία, Αθήνα (1984)
2. ΜΙΝΩΣ Μ. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ, ΕΝΑΣ ΓΙΑΤΡΟΣ ΣΤΑ ΣΚΛΑΒΩΜΕΝΑ ΓΙΑΝΝΕΝΑ, Ελευθερία Μίνου – Δόβα, Αναδημοσίευση από “Δέλτος” 15 (1998), ΕΕΥΕΔ 2022.09.07 https://eeyed.gr/deltos-minos/
3. ΙΩΑΝΝΙΝΑ,(Πόλη),ΗΠΕΙΡΟΣ https://www.gtp.gr/LocInfo.asp?InfoId=28&Code=EGREIO11AZMAZM00032&PrimeCode=EGREIO11AZMAZM00032&Level=10&PrimeLevel=10&lng=1
4. «Η Εβραϊκή Κοινότητα των Ιωαννίνων: Μετάδοση γλώσσας και παράδοσης». Πτυχιακή εργασία της Σταυρούλας Κοτρώτσιου, Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης, Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας, Φλώρινα, 2021.

Αναστασία Γ. Καρρά
Λέκτορας Αγγλικής Γλώσσας, Παν. Ιωαννίνων

Η κα Αναστασία Καρρά, χειρίζεται την ιστοσελίδα του Facebook  “Rare photographs”  και  https://doxesdespotatou.com/