“αδελφοί ΖΩΣΙΜΑΔΕΣ οι γίγαντες της ευποιίας” από το λεύκωμα “Ηπειρώτες εθνικοί ευεργέτες – Ένα μοναδικό παγκόσμιο φαινόμενο” του Αναστάσιου Παπασταύρου 04

ΖΩΣΙΜΑΙΑ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ, Γιάννενα

Το έτος 1828, μαζί με την ίδρυση της Ζωσιμαίας Σχολής, η Ζωσιμαία Αδελφότητα ιδρύει παράλληλα και Βιβλιοθήκη μέσα στη Σχολή. Οι εθνικοί ευεργέτες την προίκισαν με πλήθος ελληνικών και ξένων βιβλίων και – φυσικά – με το σύνολο των εκδόσεων του Αδαμαντίου Κοραή, που αυτοί είχαν χρηματοδοτήσει, με αποτέλεσμα να εξελιχτεί σε μια από τις πληρέστερες της εποχής της. Στα 1938 η Βιβλιοθήκη αποσπάστηκε από τη Σχολή, με αναγκαστικό νόμο, και μετατράπηκε σε ανεξάρτητη με την ίδια ονομασία. Σήμερα στεγάζεται στο κέντρο των Ιωαννίνων, σε κτίριο που πρόσφερε ο Δήμος των Ιωαννιτών, που κτίστηκε το 1904 από τον αρχιτέκτονα Περικλή Μελίρρυτο και λειτούργησε για δεκάδες χρόνια ως δημοτικά λουτρά.
Η συλλογή της Ζωσιμαίας Βιβλιοθήκης – εκτός από τα έργα των Ζωσιμάδων – περιλαμβάνει σπάνια χειρόγραφα από τον 12ο μέχρι και τον 19ο αιώνα, 95.000 τίτλους βιβλίων, από τους οποίους οι 30.000 αφορούν παλαιότυπα, 350 τίτλους περιοδικών,εντυπωσιακό αρχειακό υλικό εφημερίδων κ.ά. Αποτελεί κέντρο επικοινωνίας -πληροφόρησης και παρέχει πολλές υπηρεσίες μέσω των τμημάτων της.  Το κτίριο όπου στεγαζόταν η Βιβλιοθήκη (παλαιά Ζωσιμαία Σχολή) έπαθε πολλές ζημιές κατά τον Β` Παγκόσμιο Πόλεμο, όμως οι Γερμανοί προστάτεψαν τους θησαυρούς της και μετέφεραν «…με προσοχήν και επιμέλειαν » τα πολύτιμα βιβλία σε ασφαλές μέρος και έτσι διασώθηκαν.

 

ΖΩΣΙΜΑΙΑ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΑΚΑΔΗΜΙΑ, Γιάννενα
Η θεμελίωση του συγκροτήματος έγινε στα 1930 και τα εγκαίνιά του στις 8 Νοεμβρίου 1938, εορτή των ευεργετών αδερφών Ζωσιμάδων. Μελετητής ήταν ο αρχιτέκτονας Αριστοτέλης Ζάχος, και επιβλέπων μηχανικός ο Περικλής Μελίρρυτος. Το έργο αυτό ήταν το τελευταίο της πολυκύμαντης σταδιοδρομίας του Ζάχου, αλλά και το τελευταίο στο οποίο συμμετείχε ενεργά ο Π. Μελίρρυτος, αφού και οι δύο πέθαναν σε λίγο καιρό. Επί 35 χρόνια σε μία πτέρυγα φιλοξενήθηκε το Στρατιωτικό Νοσοκομείο, και το 1964, για μικρό χρονικό διάστημα, η τότε ιδρυθείσα Φιλοσοφική Σχολή. Σήμερα στεγάζονται σχολεία της πόλης.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ΓΗΡΟΚΟΜΕΙΟ “ΟΙ ΖΩΣΙΜΑΔΕΣ”, Γιάννενα
Ο Νικόλαος Ζωσιμάς στη διαθήκη του, ορίζει: «…προσφέρω επίσης εκ μέρους της Ζωσιμαίας Αδελφότητος αργυρά ρούβλια 28.571 και ασσιγνάτσιες 100.000. Το ποσόν αυτό κατατέθηκε για το Γηροκομείο που συστάθηκε από μας στα Ιωάννινα για 20 ή 30 ανθρώπους, πτωχούς, γέροντες, γερόντισσες, αδύνατους και σακάτηδες…». Συγχρόνως διέθεσε και ένα από τα σπίτια των Ζωσιμάδων στα Γιάννενα, στη γειτονιά “Επτάπολις”, για την αρχική εγκατάσταση. Το 1929 μεταφέρθηκε σε καινούργιο κτίριο (παρατιθέμενη φωτογραφία) όπου έμεινε μέχρι και το 1969 όταν και αχρηστεύτηκε από τους σεισμούς. Το 2005 εγκαινιάστηκε το νέο κτίριο του Γηροκομείου, δυναμικότητας 100 ατόμων.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΤΩΝ ΖΩΣΙΜΑΔΩΝ, Γιάννενα

Η σχολική στέγη στα Γιάννενα είναι καθαρά υπόθεση της ‘‘Ζωσιμαίας Αδελφότητας’’, γιατί με τα έσοδα του “Κληροδοτήματος Ζωσιμάδων” έχει κτιστεί περίπου τα 40% των σχολείων των Ιωαννίνων. Πρόκειται για 8 συνολικά κτίρια στα οποία φοιτούν 5.000 μαθητές, ενώ θα πρέπει να προστεθεί και η Καπλάνειος, που δεν φέρει μεν το όνομά τους, εντούτοις αναγέρθηκε από το κληροδότημα και πήρε την ονομασία της σε ανάμνηση της ιστορικής Καπλανείου Σχολής, η οποία έπαψε να λειτουργεί. Να σημειωθεί ότι όλα τα κτίρια έχουν παραχωρηθεί δωρεάν στο δημόσιο.

 

 

ΕΛΛΑΣ – ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Πρόκειται για ένα σπάνιο αντίτυπο έργου που κυκλοφόρησε στη Μόσχα το 1820 από τον Γοργίδα Λυσανίου, που είναι το ψευδώνυμο του Αδάμ Γοργίδα, από το Σκαμνέλι του Ζαγορίου, καθηγητή της ιατρικής στο Πανεπιστήμιο της Βουδαπέστης, μέλους της Φιλικής Εταιρείας και μεταφραστή του έργου ‘‘Εγχειρίδιο Πρακτικής Παθολογίας’’ – του Δ.Π.Φ. Φρανκ – το 1849, από τα λατινικά στα ελληνικά. Γράφτηκε έναν χρόνο πριν από την εθνεγερσία και είναι προάγγελος του ξεσηκωμού. Διαρθρώνεται σε θεατρικό λόγο και παρουσιάζει έναν ομογενή περιηγητή από τη Ρωσία που έρχεται στη χώρα μας και βρίσκει μέσα σε μία σπηλιά μια εξαθλιωμένη γυναίκα, που είναι η Ελλάδα. Αυτή αφού του διηγείται το ένδοξο παρελθόν της, διεκτραγωδεί τη δραματική κατάσταση στην οποία βρίσκεται και καλεί τους ισχυρούς της Ευρώπης να τη βοηθήσουν να απαλλαγεί από τα δεσμά της, ενώ τις ελπίδες της στηρίζει και στους εθνικούς ευεργέτες, με πρώτους τους αδερφούς Ζωσιμάδες, στους οποίους αφιερώνει λόγια ευγνωμοσύνης. Στο τέλος του έργου εμφανίζεται ο ‘‘από μηχανής Θεός’’, Ερμής, που προαναγγέλλει την λευτεριά που έρχεται.

 

ΔΙΑΘΗΚΗ ΤΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΖΩΣΙΜΑ
Στις 18 του Μαρτίου του 1841, ο Νικόλαος Ζωσιμάς συνέταξε ως «…ο μοναδικός, νόμιμος και τέλειος κληρονόμος της κοινής και αμέριστης περιουσίας» τη διαθήκη του στην Νίζνα και την έγραψε στη ‘‘γραικική’’ διάλεκτο, που μιλούσαν τότε στη Ρωσία, ο Γραικός της Νίζνας Μαυρομάτης, καθ` υπαγόρευση του Νικόλαου Ζωσιμά. Μέσα στο κείμενο, συνταγμένο στην πιο ευγενική και πιο κρίσιμη στιγμή της ζωής του, αποτυπώνεται η ψυχή του και η απέραντη φιλογένειά του. Στη Διαθήκη περισσότερο και από τη νόηση κυριαρχεί το συναίσθημα. Ο τελευταίος των αδερφών Ζωσιμάδων υπήρξε ένας μεγάλος χριστιανός, ένας εξαίρετος πατριώτης, ένας γνήσιος Έλληνας, «… κατά πρώτον, παραδίνω την ταπεινή μου ψυχή στην ευσπλαχνία του Θεού, με τις πρεσβείες της Υπεραγίας Θεοτόκου και Αειπαρθένου Μαρίας, του φύλακος Αγγέλου μου και πάντων των Αγίων της Ουράνιας Βασιλείας: έπειτα δίνω την οφειλόμενη συγχώρεση προς όλους μαζί τους αδελφούς μου χριστιανούς και προς εκείνους οι οποίοι, με λόγια ή με έργα με αδίκησαν, ή με πίκραναν, παρακαλώντας αυτούς με όλην μου την ψυχή και την καρδιά, να συγχωρήσουν και εμένα τον αμαρτωλό, γιατί, ως άνθρωπος, είτε με έργα, είτε με λόγια αμάρτησα ως προς αυτούς…».

ΥΜΝΟΣ ΤΩΝ ΖΩΣΙΜΑΔΩΝ
Μόλις μαθεύτηκε στην Αθήνα το νέο για το θάνατο του Νικολάου Ζωσιμά «…του τελευταίου εκείνου της αειμνήστου εκείνης αδελφικής πεντάδος της μεγαλείως ευεργετησάσης σύμπαν το των Ελλήνων γένος…», στις 31 Μαρτίου του 1842 συγκεντρώθηκαν οι λόγιοι της εποχής εκείνης και πραγματοποίησαν μνημόσυνο στο ναό της Αγίας Ειρήνης, στην οδό Αιόλου. Την ομιλία – ιδιαίτερα μακροσκελή – εκφώνησε ο περίφημος κληρικός, λόγιος και διδάσκαλος Κωνσταντίνος Οικονόμος ο εξ Οικονόμων (1780-1857). Στην ίδια σύναξη συγκροτήθηκε επιτροπή εράνου για την ανέγερση μνημείου των Ζωσιμάδων. Την αποτελούσαν ο ηπειρώτης Διδάσκαλος του Γένους Γεώργιος Γεννάδιος, ο πρώτος από τους Νομάρχες της Χαλκίδας Γεώργιος Αινιάν, ο γόνος της ομώνυμης ιστορικής οικογένειας Γεώργιος Μαυροκορδάτος, ο Περικλής Αργυρόπουλος και, τέλος, ο λόγιος Μιχαήλ Σχινάς, ο οποίος έγραψε το παρατιθέμενο ποίημα που απαγγέλθηκε
στο μνημόσυνο. Ο έρανος απέδωσε ικανοποιητικό ποσό, όμως το μισό ξοδεύτηκε για τα… έξοδα του μνημόσυνου. Έτσι η επιτροπή διαλύθηκε άδοξα!

 

 

ΜΟΝΗ ΝΤΟΝΣΚΟΪ, Μόσχα
Εκτός από το Θεοδόσιο και το Ζώη Ζωσιμά στο κοιμητήριο της ορθόδοξης μονής Ντονσκόι στη Μόσχα, τάφηκαν και οι ηπειρώτες εθνικοί ευεργέτες Μάνθος Ριζάρης (ο τάφος του υπάρχει) και Ζώης Καπλάνης (το μνήμα του δεν διατηρείται). Το μοναστήρι του Ντονσκόϊ είναι πολύ παλιό. Ο θρύλος λέγει ότι ο πρίγκηπας Ντιμίτρι Ντονσκόϊ είχε πάρει σαν φυλακτό από μια ξύλινη εκκλησία, που υπήρχε εκεί στα 1380, μια εικόνα της Παναγίας, λίγο πριν από τη νικηφόρα μάχη του εναντίον των Τατάρων, που έσωσε τη Ρωσία από την κατάληψη. Το μοναστήρι που το 1629 είχε ήδη 20 μοναχούς, έλαβε – προς ανάμνηση του γεγονότος – το όνομα του πρίγκηπα. Πρόκειται για ένα γιγαντιαίο συγκρότημα, με αρκετές εκκλησίες ρωσικού μπαρόκ και άλλα κτίρια, και περιβάλλεται από ισχυρό αμυντικό τείχος. Πολλές οικογένειες της ρωσικής τσαρικής αριστοκρατίας είχαν επιλέξει το Ντονσκόϊ σαν τόπο ενταφιασμού των μελών τους. Τα ταφικά μνημεία είναι τόσο αξιόλογα, ώστε οι σοβιετικές αρχές μετέφεραν ορισμένα στην Πινακοθήκη Τρετιάκωφ. Το 2008 τάφηκε στο Ντονσκόϊ ο μεγάλος νομπελίστας συγγραφέας
Αλεξάντερ Σολζενίτσιν. Κατά τη διάρκεια του κομμουνιστικού καθεστώτος οι ναοί καθώς και τα άλλα κτίρια του μοναστηριού υπέστησαν σοβαρές καταστροφές.

ΟΙ ΤΑΦΟΙ ΤΩΝ ΖΩΣΙΜΑΔΩΝ ΣΤΟ ΓΡΑΙΚΙΚΟ ΝΕΚΡΟΤΑΦΕΙΟ ΤΗΣ ΝΙΖΝΑ ΚΑΙ ΤΟ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ ΝΤΟΝΣΚΟΪ ΤΗΣ ΜΟΣΧΑΣ

Επιτύμβιο επίγραμμα Αναστασίου:
ΚΕΙΤΑΙ Ο ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΔΟΥΛΟΣ ΘΕΟΥ ΕΝΘΑΔΕ
Ο ΖΩΣΙΜΑΣ ΕΞ ΕΥΓΕΝΩΝ ΠΟΙΗΣΑΣ ΖΩΝ ΚΑΙ ΤΑΔΕ,
ΗΓΕΙΡΕ ΤΟΝΔΕ ΤΟΝ ΝΑΟΝ ΚΟΙΝΗ ΑΔΡΑ ΔΑΠΑΝΗ
ΤΗΣ ΑΔΕΛΦΟΤΗΤΟΣ ΑΥΤΟΥ ΩΣ ΠΑΝΤΑΣ ΟΥ ΛΑΝΘΑΝΕΙ,
ΠΑΤΡΙΔΑ ΕΣΧΕ ΤΗΝ ΚΛΕΙΝΗΝ ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑΝ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ
ΚΑΘΕΔΡΑΝ ΧΡΗΜΑ ΤΙΣΑΣΑΝ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΠΥΡΡΟΥ…

Επιτύμβια επιγραφή Νικολάου:
ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΠΑΥΛΟΥ ΖΩΣΙΜΑΣ
ΙΠΠΟΤΗΣ ΤΟΥ ΤΑΓΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ
ΤΩΝ ΤΑΞΙΑΡΧΩΝ ΤΟΥ ΣΩΤΗΡΟΣ
Ο ΕΚΠΛΗΡΩΤΗΣ ΤΩΝ ΦΙΛΑΝΘΡΩΠΩΝ ΣΚΟΠΩΝ
ΤΗΣ ΑΟΙΔΙΜΟΥ ΖΩΣΙΜΑΙΑΣ ΑΔΕΛΦΟΤΗΤΟΣ
ΑΠΕΒΙΩΣΕ ΤΗΝ 25 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 1842

Επιτύμβιο επίγραμμα Ζώη:
ΚΕΙΤΑΙ Ο ΔΟΥΛΟΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΩΔΕ ΓΡΑΙΚΟΣ ΤΟ ΓΕΝΟΣ
ΖΩΗΣ ΠΑΥΛΙΔΗΣ ΖΩΣΙΜΑΣ ΤΟΙΣ ΠΑΣΙΝ ΕΓΝΩΣΜΕΝΟΣ,
ΗΠΕΙΡΟΣ Η ΠΑΤΡΙΣ ΑΥΤΟΥ ΠΟΛΙΣ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ
ΚΛΕΟΣ ΚΑΙ ΚΑΥΧΗΜΑ ΑΥΤΩΝ ΚΑΙ ΠΑΝΤΩΝ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ,
ΦΙΛΟΚΑΛΟΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΗΣ ΕΙΣ ΑΠΑΝΤΑ ΤΟΝ ΒΙΟΝ
ΑΝΘ` ΩΝ ΗΞΙΩΤΑΙ ΕΔΩ ΒΑΣΙΛΙΚΩΝ ΒΡΑΒΕΙΩΝ…

Επιτύμβιο επίγραμμα Θεοδοσίου:
ΕΝΘΑΔΕ ΚΕΙΤΑΙ ΥΠΟ ΓΗΝ ΤΟ ΤΟΥ ΘΕΟΔΟΣΙΟΥ
ΓΡΑΙΚΟΥ ΠΑΥΛΙΔΗ ΖΩΣΙΜΑ ΣΩΜΑ ΑΝΔΡΟΣ ΤΙΜΙΟΥ,
Η ΗΠΕΙΡΟΣ ΑΥΤΟΥ ΠΑΤΡΙΣ ΠΟΛΙΣ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ
ΟΥΚ ΑΜΝΗΣΤΕΙ ΤΟΝ ΕΥΓΕΝΗ ΚΑΙ ΕΝΔΟΞΟ ΕΚΕΙΝΟΝ,
ΜΕΤΗΡΧΕΤΟ ΕΜΠΟΡΙΚΗΝ ΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΗΣ
ΤΑ ΒΕΛΤΙΣΤΑ ΕΠΙΤΕΛΩΝ ΠΟΙΚΙΛΛΟΙΣ ΟΙΔΕ ΤΡΟΠΟΙΣ…