O απόφοιτος της Ζωσιμαίας Σχολής, της τάξης που αποφοίτησε το 1987, Γεώργιος Πάσχος έστειλε τις ιδιόγραφες σημειώσεις του παππού του καθηγητή μας αείμνηστου Σαράντη Παπανικολάου με την ομιλία του στη Ζωσιμαία Σχολή για την απελευθέρωση των Ιωαννίνων την 21η Φεβρουαρίου του 1913. Η ομιλία έλαβε χώρα στην εορτή της Σχολής το 1953 και είναι από το αρχείο της μητέρας του Αικατερίνης Παπανικολάου.
Ακολουθεί η ομιλία δακτυλογραφημένη.
ΟΜΙΛΙΑ ΣΑΡΑΝΤΗ ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ
Ζωσιμαία Σχολή 21-02-1953
Σήμερα κάθε ηπειρωτική ψυχή, όπου κι αν βρίσκεται, ετοιμάζεται να γιορτάσει και να πανηγυρίσει τις μέρες τούτες που χάρισαν τη λεφτεριά στην ιδιαίτερή μας πατρίδα την Ήπειρο.
Μαζί μας ετοιμάζεται να γιορτάσει κι ολόκληρη η Ελλάδα που δέχτηκε στην αγκαλιά της εδώ και 40 χρόνια την απόμακρη τούτη γωνιά, στην οποία φαίνεται πως η ιστορία δείχνει ιδιαίτερη προτίμηση και την κάνει κάθε τόσο να δοξάζεται.
Θα ξαναγυρίσουμε αυτές τις ημέρες – αγαπητοί μαθηταί – το πνεύμα μας, με την ευλάβεια της μνήμης του στο 1912-13 σαν κορυφαίο γεγονός της νεώτερης ηπειρωτικής ιστορίας από το οποίον αναβρύζουν πάντα όλες οι πηγές της εθνικής μας ζωτικότητας και στο οποίο βρίσκονται κρυμμένες όλες οι δυνάμεις που εξασφαλίζουν στην ψυχή μας τον ιστορικό της προορισμό, ύστερα από κάθε πρόσκαιρη υποδούλωση ή καταστροφή.
Θα ζήσουμε έτσι λίγες στιγμές μ’ αυτούς που μας χάρισαν τη λεφτεριά, μ’ αυτούς που δε λύγισαν απ’ τις στερήσεις του χειμώνα, που θάλεγε κανείς πως αυτή τη χρονιά ήταν τόσο βαρύς για να φανεί πιο τραγική η υπομονή και η αυτοθυσία των ελευθερωτών μας.
Ωρκίσθηκαν αυτοί ν’ αποτελειώσουν, ότι δεν πρόφθασε η λεφτεριά στο γρήγορο πέρασμά της. Θάλεγε κανείς πως επίτηδες η μοίρα αδίκησε για λίγο την απόμερη τούτη γωνιά για να την κάνει ακόμα μία φορά ξέχωρα να δοξασθεί. Και η ημέρα αυτή δεν είναι μακρυά. Είναι κοντά οι λεβέντες του Μπιζανίου, τόσο κοντά που νοιώθουν τον παλμό της καρδιάς τους να χτυπά στον ίδιο ρυθμό, σε μυστική συμφωνία με τον ρυθμό της καρδιάς των σκλαβωμένων αδερφιών τους.
Με ραγισμένη την καρδιά αγναντεύουν από κει πάνω το βαθύ σκοτάδι της σκλαβιάς να απλώνεται στα κατακαϋμένα Γιάννινα. Η πόλη με την ένδοξη ιστορία, η γωνιά που καλλιεργήθηκαν τα γράμματα σαν εσωτερική ανάγκη, η πατρίδα αυτή που γέννησε τα υπέροχα τέκνα που θυσίασαν τον εαυτό τους σε ότι ωραίο και υψηλό έχει τάξει η φυλή μας, τα θρυλικά Γιάννινα βυθισμένα στο σκοτάδι της πικρής σκλαβιάς. Δεν ηχούν χαρμόσυνα οι καμπάνες.
Ερμιά απλώνεται παντού και πικρόχολες μέρες κατατρεγμού σαρακώνουν την καρδιά των χριστιανών. Βουβοί μ’ ανήσυχοι οι σκλάβοι μαντεύουν αναμεταξύ τους την επικείμενη χαρά.
Σαν κάτι παρήγορα μηνύματα στέλνουν ως εδώθε οι ανάλαφροι κυματισμοί της γαλανόλευκης, πού ‘ναι στημένη εκεί λίγο πιο πέρα στο παληό Ελληνικό. Στέλνουν τον ποθητό αέρα της λεφτεριάς μαζί και την ελπίδα. Κι η ελπίδα ζωντανεύει. Ο αδύναμος ήλιος του Φλεβάρη τη συνοδεύει στο ορμητικό ξεκίνημά της. Βιάζονται οι λεβέντες να στήσουν τη γαλανόλευκη εκεί που της ταιριάζει περήφανα να κυματίζει.
Μυριόστομοι ανασασμοί χαράς κι ανακούφισης, σαν θριαμβευτική αψίδα, αναπηδούν από παντού στο ορμητικό διάβα της. Ώριμος πια ο σπόρος της λεφτεριάς ξανοίγει θριαμβευτικά το ιερό χώμα της ηπειρωτικής γης και τα παλληκάρια του Μπιζανίου στήνουν περήφανα τη σημαία του Σταυρού στα θρυλικά Γιάννινα.
Νίκη περήφανη. Νίκη εθνική. Νίκη που παίρνει ακόμα πιο μεγάλη λαμπρότητα και σημασία όταν σκεφτεί κανείς, πως οι νικητές ήταν πολύ λιγότεροι από τους ηττημένους – όπως συνήθως συμβαίνει στην ελληνική ιστορία – και είχαν να εκπορθήσουν ένα άριστο φρουριακό συγκρότημα, σχεδιασμένο μάλιστα από ειδικό Γερμανό στρατηγό.
Αλλά αγαπητοί μου μαθηταί, σκοπός της γιορτής μας αυτής δεν είναι να μάθουμε σήμερα την ιστορία των αγώνων του ΄12 και ’13, που πρέπει να την ξέρουμε και συχνά να την μελετούμε σε όλες της τις λεπτομέρειες. Αυτό είναι το λιγώτερο που μπορούμε να κάνουμε σαν ευγνωμοσύνη σ’ αυτούς που είναι οι ελευθερωτές μας. Σκοπός της γιορτής μας είναι, όπως σας είπα και γρηγορώτερα, να ζήσουμε για λίγο με τους ένδοξους Μπιζανομάχους. Ας χαρούμε λοιπόν κάνοντας μαζί τους ένα γύρο στα ελεύθερα πια Γιάννινα.
21η Φεβρουαρίου 1913 ημέρα Πέμπτη. Τα Γιάννινα ελεύθερα. Οι χθεσινοί δούλοι δειλά-δειλά βγαίνουν στους δρόμους για να αναθαρρήσουν με την άφιξη των πρώτων ομάδων του ελληνικού ιππικού. Το κόκκινο χρώμα του φεσιού που κυκλοφορούσε ως χθες στους δρόμους έξω, δεν είναι παρά μιά θλιβερή ανάμνησις.
Ένας πελώριος σωρός από κόκκινα φέσια – μας το διηγούνται τέτοιες μέρες οι πατεράδες μας – μπροστά από το Σεράι, εκεί που σήμερα είναι χτισμένη η Εθνική Τράπεζα, μαρτυρεί το ειρηνικό κι αθώο ξέσπασμα των σκλάβων ως τα χθες Γιαννιωτών. Την άλλη μέρα, ύστερα από τον ανάλαφρο και ευχάριστο ύπνο της πρώτης ελεύθερης νύχτας, ασυγκράτητη χαρά είναι ζωγραφισμένη στα πρόσωπα όλων μικρών και μεγάλων.
Απ’ τη μια άκρη ως την άλλη τα Γιάννινα πλέουν στο γαλανόλευκο χρώμα έτοιμα να υποδεχτούν τον σωτήρα κι ελευθερωτή τους, τον διάδοχο τότε Κωνσταντίνο με τους ηρωϊκούς ευζώνους και τους αξιωματικούς του, τον Βελισσαρίου, τον Ματθαιόπουλον, τον Ιατρίδη και τον πρώτον Έλληνα αεροπόρον τον Ηπειρώτη Αδαμίδη, που χάρησαν την ποθητή λεφτεριά στην πολυβασανισμένη πατρίδα μας. Μαζί τους ας διασχίσουμε σε θριαμβευτική πομπή τους στενούς δρόμους των Γιαννίνων προς τη Μητρόπολι, που θα πάνε οι νικητές να ευχαριστήσουν τον Θεό για την περίλαμπρη νίκη. Θα δεχτούμε μαζί τους λουλούδια κι ευχές, αγκαλιάσματα και ασπασμούς από τους χθενικούς σκλάβους.
Ας τους πάρουμε μετά τη δοξολογία εμείς τα παιδιά τους κι ας τους οδηγήσουμε στ’ αφιλόξενα αλβανικά βουνά να μας καμαρώσουν κι εμάς στο βροντόφωνό μας ‘’ΟΧΙ’’. Ας γυρίσουμε ύστερα στην ηρωϊκή Κόνιτσα και στο Γράμμο και θα ιδούν εκεί πως κι εμείς τα παιδιά τους μένουμε πιστά στον όρκο που μας κληρονόμησαν.
Αφήσαμε το λογισμό μας – αγαπητοί μαθηταί – να ζήσει λίγες στιγμές ιερής χαράς κι ευγνωμοσύνης μ’ αυτούς που μας παρέδωσαν την ιδιαίτερη πατρίδα μας ελεύθερη. Οι ψυχές μας σήμερα κάνουν μυστική συμφωνία με τις ψυχές εκείνων που κάθε χρόνο τέτοιες μέρες έρχονται πιο κοντά μας για να ιδούν πόσο προσέχουμε το ακριβό τους δώρο που μας χάρισαν, να ιδούν τι μένει ακόμα στη ψυχή μας από τη δική τους την ψυχή και τι κάνουμε πάντα όταν η μοίρα μας φέρνει μπροστά στις ίδιες υψηλές επιταγές.
Γι ‘αυτό σήμερα πρέπει να νοιώθουμε στις φλέβες μας να τρέχει ορμητικά το αίμα μας, έτοιμο να θυσιαστεί με την ίδια προθυμία και για τους σκλάβους ακόμα αδερφούς μας που μας καλοτυχίζουν σήμερα και πέρα από τα αφιλόξενα αλβανικά βουνά μας συντροφεύουν στη μεγάλη μας τούτη γιορτή. Πρέπει σήμερα η καρδιά μας να χτυπά δυνατά με πιο γρήγορο ρυθμό. Ο δυνατός της χτύπος υπόσχεται πως είμαστε πραγματικοί απόγονοι και συνεχιστές εκείνων, έτοιμοι κι εμείς να θυσιαστούμε για τα ιδανικά και τους πόθους της φυλής μας.
Αφήνοντας την καρδιά μας – αγαπητοί μαθηταί – να ξεσπάσει από ενθουσιασμό ας ζητοκραυγάσουμε:
Zήτω ο ελληνικός στρατός!
Ζήτω η 21η Φεβρουαρίου!
4 Comments
Ευχαριστώ από καρδιάς για την υπέροχη δημοσίευση.
Με εκτίμηση
Γιώργος Πάσχος
Ομολογώ ότι με συγκίνησε η ομιλία του αείμνηστου καθηγητή της Σωσιμαίας μας Σχολής Σαράντη Παπανικολάου,η οποία έγινε πριν εβδομάδα χρόνια. Συγχαρητήρια τόσο στον Γιώργο Πάσχο, απόφοιτο, επίσης,της Ζωσιμαίας Σχολής Ιωαννίνων (1987) όσο και στη μητέρα του Αικατερίνη Παπανικολάου,η οποία και διέσωσε στο αρχείο της την ιστορική αυτή ομιλία του πατέρα της.❤️
Ο αείμνηστος Καθηγητής μας ,
Σαράντης Παπανικολάου!
Γλαφυρός λόγος ιστορικής στιγμής!
Λόγος που εμπνέει.