Εσσάτ, ο τελευταίος Πασάς των Ιωαννίνων

Ο Εσσάτ πασάς (Mehmet Esat Pasha) γεννήθηκε στα Ιωάννινα στις 19 Οκτωβρίου 1862.

Ο ένδοξος ηττημένος των Ιωαννίνων ούτε Τούρκος ήταν, ούτε Αλβανός, αλλά καθαρός Έλλην, ων απόγονος Ελλήνων αρνηθέντων την Ελληνικήν Θρησκείαν λόγω των καιρικών του έθνους μας συμφορών. Οι έως τώρα γνωστές γραπτές πηγές και η προφορική παράδοση μαρτυρούν ότι η εκ πατρός καταγωγή του ήταν από την Ελάτη Ζαγορίου και η εκ μητρός καταγωγή από το Σούλι. Σύμφωνα δε με την μαρτυρία της εγγονής του (όταν αυτή επισκέφθηκε τα Γιάννινα) η προγιαγιά της, δηλαδή η μητέρα του Εσσάτ, δεν τον αποκαλούσε ποτέ «πασά των Ιωαννίνων» αλλά «Γιαννιώτη πασά»

Ο πατέρας του διετέλεσε για πολλά χρόνια δήμαρχος Ιωαννίνων.

Ο ίδιος και ο αδελφός του Βαχήπ (1877–1940) φοίτησαν στη Ζωσιμαία Σχολή, καθώς μητρική τους γλώσσα ήταν η Ελληνική. Επίσης γνώριζε άριστα την Τουρκική, Γερμανική και Γαλλική γλώσσα.

Σπούδασε στην Στρατιωτική Σχολή της Κωνσταντινουπόλεως και αργότερα μετεκπαιδεύτηκε στο Βερολίνο όπου παρέμεινε επί οχτώ χρόνια και συμμαθήτευσε με τον Διάδοχο Κωνσταντίνο.

Ο Εσσάτ πασσάς δικαίως θεωρήθηκε ως κορωνίς του Τουρκικού στρατού και ως τούτω του ανετέθη η άμυνα της ιδιαιτέρας πατρίδας του, των Ιωαννίνων, την οποία τίμησε και ως αξιωματικός και ως Ιωαννίτης.

Λόγω της σθεναρής αντίστασης πήρε τον τίτλο του Paşa. Μετά την παράδοση των Ιωαννίνων (με τη μεσολάβηση ξένων Προξένων ως εγγυητών) παρέμεινε αιχμάλωτος μέχρι τις 2 Δεκεμβρίου 1913, δηλαδή για 9 μήνες. Την επομένη αναχώρησε για την Κωνσταντινούπολη και στις 10 Δεκεμβρίου 1913, διορίστηκε διοικητής στην Καλλίπολη.

Τον Οκτώβριο του 1915, διαδέχτηκε τον Colmar Freiherr von der Goltz ώς αρχηγός στρατού. Το 1920, έγινε υπουργός Ναυτικού στο βραχύβιο υπουργικό συμβούλιο του Hulusi Salih Paşa.

Πέθανε στην Κωνσταντινούπολη το 1952 σε ηλικία 90 ετών

Σημείωση:  Για περισσότερες λεπτομέρειες παραπέμπουμε στο άρθρο του Φιλολόγου-ερευνητή, πρώην Βουλευτή Ιωαννίνων και Γ.Γ. του Συλλόγου Αποφοίτων Ζωσιμαίας Σχολής ΜΙΧΑΛΗ ΧΡ. ΠΑΝΤΟΥΛΑ με τίτλο «ΕΣΣΑΤ, Ο ΓΙΑΝΝΙΩΤΗΣ ΠΑΣΑΣ…» (δημοσιεύθηκε στον ΠΡΩΙΝΟ ΛΟΓΟ Ιωαννίνων την 20η Φεβρουαρίου 2015)