Ο θεσμός των Προτύπων Σχολείων (1936-1985) Α

Μετά από πολλές δεκαετίες αυτόνομης πορείας, τα Ιστορικά Γυμνάσια (Ζωσιμαία, Βαρβάκειος, Ιωνίδειος) εντάχθηκαν διοικητικά στον ενιαίο κορμό της κρατικής εκπαίδευσης, πλην όμως συνέχισαν να λειτουργούν σαν ιδιαίτερα εκπαιδευτικά ιδρύματα παροχής παιδείας υψηλών απαιτήσεων (σχολεία αριστείας). Δεν γνωρίζουμε πότε τα Ιστορικά Γυμνάσια ενσωματώθηκαν στην δημόσια εκπαίδευση. Όμως από τα όσα περιγράφονται στις διατάξεις του Α. Ν. της 30^ης Απριλίου 1926 και του Α. Ν. της 1^ης Ιουλίου 1926, τεκμαίρεται ότι η  Ζωσιμαία Σχολή εντάχθηκε στην δημόσια εκπαίδευση, κατά πάσα πιθανότητα, το 1926, πάντως οπωσδήποτε μεταξύ 1913 και 1926.

Ο θεσμός των Προτύπων Γυμνασίων καθιερώθηκε το 1936, και με τον Αναγκαστικό Νόμο 247 της 14^ης Οκτωβρίου 1936 (Φ.Ε.Κ. 460/17-10-1936). Στο Άρθρο 7 του συγκεκριμένου Νόμου προβλέπεται ότι δύνανται να ιδρυθούν πρότυπα Γυμνάσια στα οποία επιτρέπεται, μετά από εισήγηση του Εκπαιδευτικού Συμβουλίου και έγκριση του Υπουργού, η “κατά παρέκκλισιν του εν λοιποίς γυμνασίοις εφαρμοζομένου προγράμματος”. Με τον ίδιο ορίζονταν η ίδρυση 7 Γυμνασίων, εκ των οποίων 2 στην Αθήνα και από 1 στη Θεσσαλονίκη, στον Πειραιά, στις Σπέτσες, στην Κέρκυρα και στην Πάτρα.

Η Ζωσιμαία, η Βαρβάκειος και η Αναργύρειος- Κοργιαλένειος ονομάστηκαν πρότυπα Γυμνάσια το 1937 με τον Αναγκαστικό Νόμο 770 (Άρθρο 19) της 3^ης Ιουλίου 1937 (Φ.Ε.Κ. 263/13-07-1937)  και η Ιωνίδειος το 1946.

Δεν γνωρίζουμε ποια Γυμνάσια λειτούργησαν σαν Πρότυπα σχολεία, αξίζει όμως να σημειωθεί ότι ο Α.Ν. 770/37 αναφέρεται στη λειτουργία 120 Πρότυπων Γυμνασίων! Αυτό που γνωρίζουμε με βεβαιότητα είναι ότι, εκτός από τα σχολεία που αναφέραμε παραπάνω, ανακηρύχθηκαν ή προήχθησαν σε Πρότυπα τα εξής γυμνάσια: α) το 1946 το Γυμνάσιο Αριστούχων “Ανάβρυτα”, που ιδρύθηκε με πρωτοβουλία της τότε βασιλικής οικογενείας β) το 1972 η Ευαγγελική Σχολή Ν. Σμύρνης η οποία είχε ιδρυθεί το 1934 σε ανάμνηση της ιστορικής Ευαγγελικής Σχολής Σμύρνης και γ) το 1972 επίσης το Β’ Γυμνάσιο Πατρών (δεν γνωρίζουμε το σκεπτικό στο οποίο βασίστηκε η απόφαση αναβάθμισης του).

Μετά το 1945 κανένα (ή σχεδόν κανένα) από το Πρότυπα των Α.Ν. 247/36 και 770/37 δεν λειτουργούσε “κατά παρέκκλισιν του εν λοιποίς γυμνασίοις εφαρμοζομένου προγράμματος”.  Στην πράξη λοιπόν μόνο έξη (6) Γυμνάσια συνέχιζαν να λειτουργούν ως Πρότυπα: τα τρία (3) Ιστορικά Σχολεία (Ζωσιμαία Σχολή, τι Βαρβάκειο και η Ιωνίδειος), τα Ανάβρυτα, η Ευαγγελική Σχολή (η Κοργιαλένειος – Αναργύρειος Σχολή Σπετσών είχε διακόψει τη λειτουργία της σαν σχολείο).

Στο σημείο αυτό θα πρέπει να γίνει μία  σημαντική επισήμανση. Το σύστημα των Προτύπων Γυμνασίων καθιερώθηκε το 1936. Μέχρι τότε τα Ιστορικά Σχολεία, είχαν διανύσει μία ζηλευτή πορεία 100 περίπου ετών (η Ζωσιμαία ακόμη μεγαλύτερη), και είχαν καθιερώσει ένα εκπαιδευτικό σύστημα που βασίζονταν στους κανόνες της «αριστείας». Στην ουσία, τα Ιστορικά Σχολεία αποτέλεσαν το υπόδειγμα για την δημιουργία των Προτύπων Γυμνασίων. Η Ζωσιμαία Σχολή (όπως και το Βαρβάκειο και η Ιωνίδειος) είχε αναδειχθεί  σε ένα κορυφαίο σχολείο πολλές δεκαετίες πριν το 1937 και δεν ωφελήθηκε τίποτε, ούτε από την ένταξη της στο θεσμό των Προτύπων Σχολείων, ούτε από την προσθήκη στον τίτλο της λέξης «Πρότυπο». Μάλλον ζημιώθηκε απ’ αυτή την διοικητική μεταβολή.

Μετά το 1981 – για να είμαστε δίκαιοι, μετά το 1974 – κυριάρχησαν οι ισοπεδωτικές, περί παιδείας, αντιλήψεις που είχαν σαν συνέπεια την εκδήλωση έντονης πολεμική κατά του πνεύματος της αριστείας και, τελικά, την κατάργηση του θεσμού των Προτύπων σχολείων με τον Νόμο 1566/85 (ΦΕΚ 167Α/85). Και έτσι η Γεραρά Ζωσιμαία Σχολή, η Βαρβάκειος Σχολή και η Ιωνίδειος Σχολή τερμάτισαν άδοξα την μακρά τους πορεία ως σπουδαία διδακτήρια, με ανεκτίμητη προσφορά στην νεολαία μας, στην πατρίδα μας και στο λαό μας.