Ζαχαρίας Σαρδέλλης: ο εμπνευστής της αναβίωσης των Ολυμπιακών Αγώνων

Ο Ζαχαρίας Σαρδέλλης γεννήθηκε το 1826 στο Πάπιγκο Ζαγορίου όπου έζησε τα παιδικά του χρόνια και τελείωσε το δημοτικό σχολείο.

Συνέχισε τις σπουδές στην Ζωσιμαία Σχολή Ιωαννίνων με άριστες επιδόσεις και όταν αποφοίτησε διορίστηκε, για ένα ή για δύο χρόνια, δάσκαλος στο χωριό του.

Μετά από προτροπή των καθηγητών του και με την συναίνεση των δικών του συνέχισε τις σπουδές του στην Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών, μάλλον με υποτροφία του Κληροδοτήματος Νικολάου Ζωσιμά.

Δεν γνωρίζουμε ποιά χρονιά αποφοίτησε από την Φιλοσοφική όμως το 1857 αναλαμβάνει καθήκοντα Διευθυντού στο Ελληνικό Σχολείο της Όρσιοβα στην Ρουμανία, κοντά στα σύνορα με την Ουγγαρία.

Μία φιλελεύθερη προσωπικότητα, βαθειά διαποτισμένη από τα νάματα της ελληνικής σοφίας, δεν άντεχε η φωνή, οι ιδέες του να διαδίδονται σε περιορισμένο χώρο και αριθμό προσώπων. Μετακόμισε στο Βουκουρέστι, μάλλον το 1858, όπου γνωρίστηκε με τον Ευαγγέλη Ζάππα και κέρδισε αμέσως την συμπάθεια, την εκτίμηση και την εμπιστοσύνη του μεγάλου Εθνικού Ευεργέτη μας. Ο Σαρδέλλης πρέπει να ήταν τότε 32 ετών και ο Ευαγγέλης Ζάππας 60 ετών.

Ο Ζαχαρίας Σαρδέλλης γίνεται δάσκαλος, σύμβουλος και Γραμματέας του Ζάππα και, αργότερα, ο συντάκτης της διαθήκης του.

Ο Ζαχαρίας Σαρδέλλης και ο Ευαγγέλης Ζάππας είναι οι πρώτοι που συνέλαβαν και διατύπωσαν με σαφήνεια και πληρότητα την ιδέα ανασύστασης των Ολυμπιακών Αγώνων, πολύ πριν από τον Δημήτριο Βικέλα και πάρα πολύ πριν από τον Pierre de Coubertin.

Καταχωρούμε τον σχετικό διάλογο μεταξύ των δύο ανδρών, όπως αυτός καταγράφεται στα απομνημονεύματα του Ζαχαρία Σαρδέλλη που δημοσιεύθηκαν στην εφημερίδα “ΙΡΙΣ” της 17ης Απριλίου 1938:

“Ευρισκόμην κατά το 1858 παρά τω Ευαγγέλη Ζάππα ως διδάσκαλος και ιδιαίτερος Γραμματεύς. Εγνώριζεν ανάγνωσιν και γραφήν μόνον, τον εδίδασκον δε Ελληνική ιστορίαν προφορικώς και εθαύμαζον το εξαίσιον αντιληπτικόν και μνημονικόν αυτού.

Ημέραν τινά ανέκραξε:”τι διάβολο αυτοί οι Έλληνες είχον κάθε χωριό και βασίλειο”, εννοών την αυτοδιοίκησιν των διαφόρων της Ελλάδος πόλεων. Οι Έλληνες, καπετάν Βαγγέλη (έτσι τον εκάλουν), επραγματοποίησαν, τω είπον, ό,τι ο κόσμος σήμερον επιδιώκει και δεν το κατορθώνει, την αποκέντρωσιν δηλαδή της εξουσίας.

Αν και πόλεις είχον αυτοδιοίκησιν, είχον όμως δεσμούς δι’ ων συνεννοούντο και συνεσκέπτοντο, είχον δηλαδή τας πανηγύρεις, το Αμφικτυονικό συνέδριο, τους αγώνες κ.λ.π.

Τω ανέπτυξα πάντα ταύτα λεπτομερώς και τότε εις μίαν στιγμήν ενθουσιασμού, εξέφρασε την ιδέαν να γίνουν και σήμερον τοιούτοι δεσμοί, διότι έλεγεν, άλλοι υπό τους τούρκους, άλλοι υπό τους εγγλέζους και άλλοι σκορπισμένοι εις όλον τον κόσμον.

– Ας σχηματισθώσιν Πανελλήνιοι αγώνες, τω είπον.

– Όχι να γίνωνται Ολυμπιακοί.

– Αλλ’ η Ολυμπία είναι κατεστραμμένη και σήμερον δεν υπάρχει ο Ζεύς ο Ολύμπιος.

– Ουχί, λέγει ο Ζάππας, επιμένων να λέγονται Ολυμπιακοί.

– Αφού το θέλεις, τω είπον, ας είναι Ολυμπιακοί.

Και τότε με παρεκάλεσε να συντάξω εν σχέδιον. Έσπευσα να εκτελέσω την επιθυμίαν του και συνέταξα τοιούτον εκ 13 άρθρων, ων το πρώτον ήτο “οι απανταχού του κόσμου Έλληνες, να πέμπωσι κατά τετραετίαν επιτροπάς εις τας Αθήνας, ένθα θα εδρεύη διαρκής Επιτροπή, και να συσκέπτωνται περί των συμφερόντων του γένους“

Το σχέδιο τους ετέθη σε εφαρμογή χωρίς χρονοτριβή. Ένα χρόνο αργότερα, την 18η Οκτωβρίου 1859, γίνεται η έναρξη των Α’ Ολυμπιακών Αγώνων. Λόγω της έξωσης του Όθωνα και του θανάτου, το 1865, του Ευάγγελου Ζάππα οι Β’ Ολυμπιακοί Αγώνες διεξήχθησαν το 1870 στο, πρόχειρα ανακαινισμένο, Παναθηναϊκό Στάδιο παρουσία 30.000 θεατών. Οι αγώνες ήταν διεθνείς και για πρώτη φορά δόθηκε εκεί ο όρκος των αθλητών και ακούστηκε ο Ολυμπιακός Ύμνος. Στην ταραχώδη και δύσκολη εκείνη εποχή και παρά τις αντιξοότητες κατέστη, τελικά, εφικτή η διοργάνωση των Γ’ Ολυμπιακών Αγώνων το 1875 και των Δ’ Ολυμπιακών Αγώνων το 1888, με εμψυχωτή τον Ιωάννη Φωκιανό.

Το 1892 όμως πεθαίνει ο Κωνσταντίνος Ζάππας, εξάδελφος και διαχειριστής της περιουσίας του Ευάγγελου Ζάππα και η Ρουμανική Κυβέρνηση αρνείται να παραδώσει τα περιουσιακά στοιχεία της οικογένειας Ζάππα, οπότε, ελλείψει οικονομικών πόρων, ματαιώνονται οι αγώνες του 1892.

Ο Ζαχαρίας Σαρδέλλης ήταν αγνός ιδεολόγος και εργάζονταν με πάθος όχι μόνον για την εθνική ελευθερία των βαλκανικών λαών, αλλά και για την πολιτική συνένωση τους σε μία ευρύτερη ομοσπονδία.  Την 1η Οκτωβρίου 1865 κυκλοφόρησε στο Βουκουρέστι το 1ο φύλλο της ελληνόφωνης εφημερίδας ΙΡΙΣ τη οποία εξέδωσε ο Ζαχαρίας Σαρδέλλης μαζί με τον Θωμά Πασχίδη.

Εφημερίδα “ΙΡΙΣ”. Το φύλλο της 17ης Απριλίου 1938

Η συγκεκριμένη εφημερίδα από το 1865 και μέχρι τον θάνατο του Ζαχαρία Σαρδέλλη είχε την εξής προμετωπίδα:

“Αρχαί της Ίριδος: ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ”

“Το καθήκον του Έλληνος είναι να εργάζεται δια την Πατρίδα όπου και αν ευρίσκεταΙ”

Ο Ζαχαρίας Σαρδέλλης απεβίωσε στο Γκαέστι της Ρουμανίας το 1913.

Συντάκτης: Αθανάσιος Δάλλας

Βιβλιογραφία:

1. Ιωάννου Γ. Παπαϊωάννου: “ΖΑΧΑΡΙΑΣ ΣΑΡΔΕΛΛΗΣ Εκ Παπίγκου – Ζαγορίου. Ο εμπνευστης της ανασύστασης των ΟΛΥΜΠΙΑΚΩΝ ΑΓΩΝΩΝ” (έκδοση: ΕΦΟΡΕΙΑΣ ΚΑΛΛΙΝΕΙΩΝ ΣΧΟΛΕΙΩΝ ΠΑΠΙΓΚΟΥ ΚΛΗΡΟΔΟΤΗΜΑ ΜΙΧΑΗΛ ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΥ)
2. Αθανασίου Δάλλα: “Ολυμπιακά παιγνίδια (olympic games) και Ολυμπιακοί Αγώνες” (Περιοδικό ΖΩΣΙΜΑΔΕΣ, Τεύχος 3)