Επιχειρηματολογία υπέρ της ανάγκης αναθεώρησης του Κανονισμού Λειτουργίας των Αγαθοεργών Καταστημάτων

Το κύριο αντικείμενο του ενδιαφέροντός μας είναι: α) η αναβάθμιση της δημόσιας Παιδείας β) η επαναλειτουργία της Προτύπου Ζωσιμαίας Σχολής σαν συνέχεια του ιστορικού εκπαιδευτηρίου και γ) η σύνδεση της Ζωσιμαίας Σχολής με το Κληροδότημα Νικολάου Ζωσιμά. Κατά συνέπεια η επιχειρηματολογία που αναπτύσσεται παρακάτω αφορά μόνο στα θέματα που σχετίζονται με την χρηματοδότηση της Ζωσιμαίας Σχολής και τον τρόπο εκλογής των «4 Εφόρων του σχολείου» και, επικουρικά, σε μερικά άλλα θέματα γενικού ενδιαφέροντος.   

Είναι γνωστό ότι τα κεφάλαια και η ακίνητη περιουσία που διαχειρίζονται τα Αγαθοεργά Καταστήματα προέρχονται, σε ποσοστό 90–95% από το Κληροδότημα Νικολάου Ζωσιμά. Στο έντυπο που εκδόθηκε το 1985 από τα Αγαθοεργά Καταστήματα Ιωαννίνων “ΤΑ ΑΓΑΘΟΕΡΓΑ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΑ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ – Ιστορικά και νομικά στοιχεία – Περιουσία – Δραστηριότητες – Απολογισμός 1984 – Προβλήματα”. στην σελίδα 25  διευκρινίζεται ότι με τον Κανονισμό Λειτουργίας “….. επιτυγχάνεται η ενοποίηση πόρων, οι οποίοι, παραμένοντες τυχόν κατακερματισμένοι, δεν θα απέδιδαν τίποτε ή θα απέδιδαν ελάχιστα …”.

Επί πλέον στο άρθρο 27 του Κανονισμού Λειτουργίας των Αγαθοεργών Καταστημάτων Ιωαννίνων ορίζεται ότι Γενικός Προϋπολογισμό των Αγαθοεργών Καταστημάτων και οι πιστώσεις ενός εκάστου εξ αυτών καθορίζονται “…συμφώνως ταις διατάξεσιν των διαθηκών και ταις ανάγκαις εκάστου τούτου…”

Με βάση τα ανωτέρω καθίσταται αυτονόητο ότι οι διατάξεις του Κανονισμού πρέπει να βρίσκονται σε αρμονία με τις διατάξεις του μεγαλύτερου, του κυρίαρχου κληροδοτήματος (διαθήκη Νικολάου Ζωσιμά) παρέχοντας παράλληλα την δυνατότητα ικανοποίησης των αναγκών και των μικρότερων διαθηκών ή «δωρεών».

Θεωρούμε ότι η πρόταση αναθεώρησης του Κανονισμού Λειτουργίας των Αγαθοεργών Καταστημάτων πρέπει να γίνει μετά από ένα παραγωγικό διάλογο των Αγαθοεργών με την κοινωνία της πόλης μας και με ουσιαστική συμμετοχή των αρχών και των πολιτών των Ιωαννίνων που επιθυμούν να υπηρετήσουν έμπρακτα και με ειλικρίνεια τους σκοπούς που ορίζονται στην εισαγωγή του κειμένου.  Για τον λόγο αυτό αποφεύγουμε προσεκτικά την διατύπωση οποιασδήποτε πρότασης και περιοριζόμαστε μόνο σε μία απλή παράθεση των επίμαχων διατάξεων του Κανονισμού και σύγκρισης τους με τις αντίστοιχες διατάξεις της  διαθήκης Νικολάου Ζωσιμά.

1.1 Άρθρα υπ’ αριθμόν 32, 33, 34, 35 και 36 του  Κανονισμού Λειτουργίας του 1926 – Εκπαιδευτική Επιτροπή 

• Αγνοήθηκαν τα όσα περιγράφονται στο Άρθρο Ε’ της διαθήκης Νικολάου Ζωσιμά και οι διατάξεις του δεν συμπεριελήφθησαν στον Κανονισμό Λειτουργίας
• Η Εκπαιδευτική Επιτροπή αποτελεί ίδιον Νομικό Πρόσωπο (Ιδιωτικού Δικαίου)
• Η Εκπαιδευτική Επιτροπή διοικείται από 5 Εφόρους και υπό την προεδρία του εκάστοτε Μητροπολίτου
• η Εκπαιδευτική Επιτροπή εκπροσωπεί το «εκπαιδευτικό ταμείο των Ζωσιμάδων», δηλαδή διαχειρίζεται τα χρήματα που προέρχονται από τα Κεφάλαια του Άρθρου Ε’ της διαθήκης Νικολάου Ζωσιμά
• Έργο της Εκπαιδευτικής Επιτροπής είναι: “η ανέγερση και συντήρηση, μετατροπή και επισκευή διδακτηρίων κ.λ.π. ”

1.2 Διατάξεις Άρθρου Ε’ της διαθήκης Νικολάου Ζωσιμά

• Τα Κεφάλαια που περιγράφονται κατατέθηκαν για εκπλήρωση μόνο των σκοπών που περιγράφονται στο συγκεκριμένο Άρθρο
• Ορίζεται ότι τα έσοδα από τόκους και μερίσματα μετοχών θα χρησιμοποιηθούν “για ωφέλεια του Δημοσίου Ελληνικού Σχολείου στα Ιωάννινα (Ζωσιμαία Σχολή)” και ότι με αυτά τα χρήματα θα πληρώνονται: α) οι ετήσιοι μισθοί των εκπαιδευτικών και του προσωπικού β) τα απαιτούμενα εποπτικά όργανα και τα βιβλία για τους πτωχούς μαθητές γ) για την διατροφή τόσων υποτρόφων μαθητών και δ) για την κατασκευή μεταλλικής σφραγίδας
• δεν υπάρχει καμμία πρόβλεψη για οικοδόμηση, στο μέλλον, άλλων διδακτηρίων πέραν αυτού που περιγράφεται στο Άρθρο Ε’ και το οποίο προορίζονταν για την άμεση στέγαση “του Δημοσίου Ελληνικού Σχολείου στα Ιωάννινα (Ζωσιμαία Σχολή)”
• Η διοίκηση του Σχολείου ανατίθεται σε αιρετό Συμβούλιο που απαρτίζεται από τέσσερις (4) Εφόρους, χωρίς τη συμμετοχή (στο Συμβούλιο ) του εκάστοτε Μητροπολίτου.
• Το Συμβούλιο των 4 Εφόρων αποτελεί ανεξάρτητο σώμα (με τους σημερινούς όρους: ίδιον Νομικό Πρόσωπο), δεν υπάγεται σε κανένα άλλο Κοινοτικό ή θρησκευτικό φορέα και λογοδοτεί μόνον στην ετήσια Γενική Συνέλευση των Δημογερόντων και των πιο εγκρίτων πολιτών των Ιωαννίνων, με την παρουσία του Πανιερωτάτου Αγίου Μητροπολίτου.
• Η διαχείριση των οικονομικών του σχολείου γίνεται από το Συμβούλιο των 4 Εφόρων οι οποίοι υποχρεούνται να προβαίνουν, κάθε χρόνο, σε δημόσιο απολογισμό
• Οι επίτροποι των εκκλησιών δεν εμπλέκονται ούτε στην εκλογή των Εφόρων της Ζωσιμαίας, ούτε στη διοίκηση του σχολείου. Το μόνο έργο που ανατίθεται στους επιτρόπους των εκκλησιών είναι αυτό της παραλαβής, από κοινού με τους 4 Εφόρους, των ετήσιων τόκων που «εξαποστέλλουν» οι εκτελεστές της διαθήκης.
• Ο Μητροπολίτης δεν συμμετέχει ούτε στην διοίκηση του σχολείου, ούτε στη διαχείριση των χρημάτων. Αναφορά στο όνομα του Μητροπολίτου γίνεται μόνο στην παράγραφο που αναφέρεται στον δημόσιο απολογισμό των οικονομικών του σχολείου.

2. Άρθρα υπ’ αριθμόν 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12 και 13 –Εκλογή των 4 Εφόρων της Εκπαιδευτικής Επιτροπής

2.1 Ισχύων Κανονισμός 

• Οι 25 επίτροποι των εκκλησιών, ήτοι 5 επίτροποι από κάθε μία από τις  εκκλησίες του Αγίου Αθανασίου, της Αγίας Μαρίνης, του Αρχιμανδρειού, του Αγίου Νικολάου αγοράς και της Περβλέπτου, εκλέγονται από τους ενορίτες εκάστου Ναού, βάσει ενοριακών καταλόγων. Οι 2 πρώτοι, ανά εκκλησία, σε σταυρούς προτίμησης, ήτοι 10 συνολικά, ορίζονται ως μέλη της 21μελούς Εφοροεπιτροπείας.
• Οι τέσσερις (4) Έφοροι της Εκπαιδευτικής Επιτροπής, οι 2 επίτροποι του Πτωχοκομείου, οι 3 επίτροποι Προικοδοτήσεων και ι 2 επίτροποι Γηροκομείου, ήτοι τα υπόλοιπα 11 μέλη της Εφοροεπιτοπείας εκλέγονται από ένα εκλογικό σώμα που συντίθεται από 43 εκλέκτορες. Το εκλεκτορικό σώμα συντίθεται: α) από τους 25 επιτρόπους εκκλησιών που εκλέγονται σύμφωνα με όσα αναφέρονται στην προηγούμενη παράγραφο και β) από 18 εκπροσώπους της δημοτικής αρχής και ορισμένων επαγγελματικών κ.λ.π. Σωματείων της πόλης των Ιωαννίνων και οι οποίοι ορίζονται από το Δημοτικό Συμβούλιο και τα Δ.Σ. των Σωματείων.

2.2 Παρεκκλίσεις από τις διαδικασίες που ορίζονται στον ισχύοντα Κανονισμό

Διαπιστώθηκε ότι, με την πάροδο των ετών, ο τρόπος εκλογής των 4  Έφορων της Εκπαιδευτικής Επιτροπής (αλλά και των υπολοίπων 17 Εφόρων) δεν γίνεται με πιστή εφαρμογή των διατάξεων του Κανονισμού Λειτουργίας των Αγαθοεργών Καταστημάτων Ιωαννίνων, παρ΄ ότι δεν υπήρξε καμμία σχετική νομοθετική ρύθμιση.

• Από το 1980 και μετά, οι 25 εκλέκτορες – επίτροποι των εκκλησιών δεν εκλέγονται πλέον με συμμετοχή του λαού της (άρθρα 4-13 του Κανονισμού Λειτουργίας των Αγαθοεργών), αλλά διορίζονται με την διαδικασία του άρθρου 7 του Κανονισμού 8/1979 της Ιεράς Συνόδου «Περί Ιερών Ναών και Ενοριών», δηλαδή από το Μητροπολιτικό Συμβούλιο, στην ουσία δε από τον εκάστοτε Μητροπολίτη. Η εφαρμογή αυτής της διαδικασίας είχε σαν συνέπεια την πλήρη αποξένωση των πολιτών των Ιωαννίνων από την εκλογική διαδικασία επιλογής των Εφόρων.
• Με την εφαρμογή της διαδικασίας που περιγράφτηκε παραπάνω προκύπτων – έμμεσα – οι εξής παρεκκλίσεις από την πιστή εφαρμογή του ισχύοντος Κανονισμού:
  1. οι δέκα (10) εκκλησιαστικοί Επίτροποι που συμμετέχουν στην Εφοροεπιτροπεία δεν εκλέγονται πλέον, αλλά διορίζονται από το Μητροπολιτικό Συμβούλιο, στην ουσία δε από τον εκάστοτε Μητροπολίτη
  2. τα 25 μέλη που αποτελούν το 61% του Εκλεκτορικού Σώματος επιλογής των υπολοίπων 11 Εφόρων διορίζονται από το Μητροπολιτικό Συμβούλιο, στην ουσία δε από τον εκάστοτε Μητροπολίτη.

2.3 Διατάξεις άρθρου Ε’ διαθήκης Νικολάου Ζωσιμά

• Η επιμέλεια του Δημόσιου Ελληνικού Σχολείου ανετέθη στην Κοινότητα των Ιωαννίνων, χωρίς την επίκληση επικουρίας ή επιστασίας από καμμία άλλη πολιτική ή θρησκευτική αρχή: “….ίνα … το παν όλον στέκει εις την επιμέλειαν και προσπάθησιν της κοινότητος των Ιωαννίνων……) ”
• Ορίζεται όπως οι τέσσερις (4) Έφοροι του σχολείου εκλέγονται “… σε γενική συνέλευση των Δημογερόντων των Ιωαννίνων, των πιο έγκριτων και των πιο έμπειρων Ιωαννιτών…”

3. Αλλαγές στο ιδιοκτησιακό καθεστώς ιδρυμάτων που υπάγονται στα Αγαθοεργά Καταστήματα – Γενικές παρατηρήσεις

• Το Νοσοκομείο Χατζή – Κώστα, στο οποίο αναφέρονται τα Άρθρα 26 και 27 του Κανονισμού, είναι σήμερα δημόσιο νοσοκομείο και δεν υπάγεται πλέον στην δικαιοδοσία των Αγαθοεργών Καταστημάτων
• Το Άρθρο 30 αναφέρεται στο Φαρμακείο των Ελεών που δεν υφίσταται πλέον
• το Άρθρο 31 του Κανονισμού αναφέρεται στο Πτωχοκομείο το οποίο αντιστοιχεί στο «Κοινόν Νοσοκομείον – Σπιτάλια» της Διαθήκης του Ν. Ζωσιμά. Εξ όσων γνωρίζουμε το εν λόγω Πτωχοκομείο δεν λειτουργεί σήμερα
• Ο Κανονισμός Λειτουργίας του 1926 συντάχθηκε με σκοπό την διαχείριση “των περιουσίων των επί Τουρκοκρατίας τέως Χριστιανικών Κοινοτήτων” με συνεχείς αναφορές και συσχετισμούς με την “τέως Εφοροεπιτροπεία των Ελεών ή Αγαθοεργών Καταστημάτων της πόλεως των Ιωαννίνων”.Θεωρείται ότι,  100 χρόνια μετά την απελευθέρωση των Ιωαννίνων από τους Τούρκους, ωρίμασαν οι συνθήκες για να απαλειφθούν αυτοί οι όροι, και να αντικατασταθούν με σχετικές αναφορές στην Ελληνική νομοθεσία και στο ισχύον κοινωνικό και θεσμικό καθεστώς.
• Στο Άρθρο 2 αναφέρεται ότι δικαιοδοσία της Εφοροεπιτροπείας ανήκουν όλα τα κοινωφελή ή άλλα φιλανθρωπικά ιδρύματα που υπάγονταν στην “τέως Εφοροεπιτροπεία των Ελεών ή Αγαθοεργών Καταστημάτων της πόλεως των Ιωαννίνων”.Ο ορισμός είναι αόριστός και αναχρονιστικός, δεδομένου μάλιστα ότι  έχουν καταργηθεί, όπως προαναφέραμε, ορισμένα απ’ αυτά τα ιδρύματα ή έχουν υπαχθεί  στη δικαιοδοσία της Εφοροεπιτροπείας πολλά νέα ιδρύματα που δεν υπήρχαν πριν το 1926. Είναι ορθότερο, διαχειριστικά και διοικητικά, να κατονομαστούν λεπτομερώς όλες οι διαθήκες, κληρονομίες, δωρεές, ιδρύματα και περιουσιακά στοιχεία που  υπάγονται στην δικαιοδοσία της Εφοροεπιτροπείας.