“αδελφοί ΖΩΣΙΜΑΔΕΣ οι γίγαντες της ευποιίας” ένα κεφάλαιο από το λεύκωμα “Ηπειρώτες εθνικοί ευεργέτες – Ένα μοναδικό παγκόσμιο φαινόμενο” του Αναστάσιου Παπασταύρου

Το λεύκωμα “Ηπειρώτες εθνικοί ευεργέτες – Ένα μοναδικό παγκόσμιο φαινόμενο” του απόφοιτου της Ζωσιμαίας Σχολής πρώην Δημάρχου της πόλης των Ιωαννίνων Αναστάσιου Παπασταύρου περιέχει ένα κεφάλαιο αφιερωμένο στους αδελφούς ΖΩΣΙΜΑΔΕΣ. Το κεφάλαιο αυτό έχει ήδη δημοσιευθεί στην ιστοσελίδα μας σε μορφή PDF, αλλά λόγω του μεγέθους του αρχείου PDF δεν αναγιγνώσκεται εύκολα. Κάνουμε την αναδημοσίευση τμηματικά σε πιο ευανάγνωστη μορφή.
Η παρούσα αναδημοσίευση περιέχει τα εξής:

Η πορεία
Η Νίζνα των Ζωσιμάδων .
Τα σπίτια των Ζωσιμάδων.
Οι εκδόσεις των Ζωσιμάδων.
Ζωσιμάδες και Κοραής.
Μετοχή του Νικολάου Ζωσιμά.

Η ΠΟΡΕΙΑ

Τα Ιωάννινα είναι απόλυτα ταυτισμένα με τους αδερφούς Ζωσιμάδες. Όλα σήμερα τους θυμίζουν. Η σκιά τους εξακολουθεί να πλανάται πάνω από την ηπειρωτική πρωτεύουσα. Το όνομά τους φέρουν σχολεία και γηροκομεία, ακαδημίες, βιβλιοθήκες, ακόμη και το εθνικό στάδιο της πόλης ονομάζεται “Οι Ζωσιμάδες”. Ομώνυμοι σύλλογοι και σωματεία διαγωνίζονται για τη διατήρηση της μνήμης τους, συνέδρια διοργανώνονται, εκθέσεις παρουσιάζονται, βιβλία για τη ζωή και το έργο τους συνεχίζουν να εκδίδονται. Το κληροδότημά τους είναι στο επίκεντρο των συζητήσεων και μνημόσυνα τελούνται στη μνήμη τους κάθε χρόνο στα Γιάννενα και στο Γραμμένο. Προτομές τους έχουν τοποθετηθεί μπροστά από τα εκπαιδευτήρια που αυτοί ίδρυσαν και κεντρικοί δρόμοι φέρουν το όνομά τους. Η γενέτειρά τους συνεχίζει να απολαμβάνει τις αγαθοποιούς ευεργεσίες τους και σήμερα. Για τα Γιάννενα, αλλά και την Ήπειρο, οι αδερφοί Ζωσιμάδες είναι οι “μέγιστοι εθνικοί ευεργέτες”.

Ήταν έξι αδέρφια, οι Ιωάννης, Αναστάσιος, Νικόλαος, Θεοδόσιος, Ζώης, Μιχαήλ, και τρεις αδερφές, οι Αλεξάνδρα, Ζωίτσα, Αγγελική. Πατέρας τους ο εύπορος πραματευτής Χατζή – Παναγιώτης Ζωσιμάς, από το Γραμμένο των Ιωαννίνων και μητέρα τους η γιαννιώτισσα αρχοντοπούλα Μαργαρίτα Τσουκαλά. Γεννήθηκαν όλοι τους στα Γιάννενα ανάμεσα στα 1754 και 1762. Εδώ διδάχτηκαν τα πρώτα τους γράμματα και – πιθανόν – θήτευσαν στη Μπαλαναία Σχολή Ιωαννίνων, αν και μάλλον στερούνταν ανώτερης μόρφωσης, όπως δείχνουν σωζόμενες επιστολές τους. Πολύ νωρίς ακολούθησαν την οικογενειακή παράδοση και ξενιτεύτηκαν, στη μεν Νίζνα της τότε Ρωσίας οι Ιωάννης (πέθανε εκεί νεότατος σε ηλικία 19 χρόνων), Αναστάσιος και Ζώης, στο δε Λιβόρνο της Ιταλίας οι Θεοδόσιος, Νικόλαος και Μιχαήλ. Επιδόθηκαν με ζήλο στο εμπόριο, συγκεντρώνοντας στη Ρωσία εμπορεύματα από την Κίνα και την Ανατολή, τα οποία εξήγαγαν στο Λιβόρνο, όπου τα αντάλλασσαν με δυτικά προϊόντα, κυρίως βαρύτιμα μεταξωτά υφάσματα. Έτσι πολύ σύντομα απέκτησαν τεράστια περιουσία. Γύρω στο 1790 καλείται στη Νίζνα από το Λιβόρνο ο Νικόλαος και λίγο αργότερα εγκαθίσταται στη Μόσχα ο Ζώης. Το 1796 πηγαίνει στη ρωσική πρωτεύουσα και ο Θεοδόσιος για να επισκεφτεί τα αδέρφια του, όμως πεθαίνει ξαφνικά σε ηλικία 36 ετών, άγαμος και άτεκνος, «…ζήσας ευπρεπώς, εντίμως, σεμνώς και ενδόξως».

Οι υπόλοιποι τέσσερις εναπομείναντες ακολουθώντας το παράδειγμά του συμφωνούν και αποφασίζουν να παραμείνουν όλοι τους άγαμοι ώστε να διαθέσουν απερίσπαστοι από τις οικογενειακές υποχρεώσεις, ό,τι με το εμπόριο απέκτησαν «…εις φωτισμόν και παρηγορίαν της θλιβομένης πατρίδος». Στα 1809 πεθαίνει στο Λιβόρνο, σε ηλικία 43 ετών, και ο Μιχαήλ, Επίτροπος επί σειρά ετών του Ελληνοσχολείου της Κοινότητας και Πρόξενος της Ιόνιας Πολιτείας στην ίδια πόλη. Στον τάφο του γράφτηκε επίγραμμα του Αδαμάντιου Κοραή. Τότε τα τρία πλέον αδέρφια αρχίζουν μία πρωτοφανή εθνικοφωτιστική δραστηριότητα ενισχύοντας τα ελληνικά σχολεία και – ιδίως – εκδίδοντας κάθε είδους ελληνικά βιβλία, τα οποία μαζί με εκείνα του Κοραή, που είχαν επίσης χρηματοδοτήσει, θα φτάσουν συνολικά σχεδόν τα εκατό, και θα αποσταλούν κατά χιλιάδες δωρεάν στα πέρατα του ελληνισμού για τη μόρφωση των «…ελλήνων νεανίσκων».

Παράλληλα στα Γιάννενα οι τρεις αδερφές τους – και κυρίως η Ζωίτσα – βοηθούν τους έχοντες ανάγκη με κάθε τρόπο, έτσι ώστε το πατρικό τους σπίτι κατά τις παραμονές ιδίως των μεγάλων θρησκευτικών εορτών να παρουσιάζει όψη φιλανθρωπικού καταστήματος. Συγχρόνως καταθέτουν σε ρωσική τράπεζα 60.000 ρούβλια υπέρ της Μπαλαναίας Σχολής Ιωαννίνων, την οποία στο μεταξύ προικίζουν με πλούσια βιβλιοθήκη και άλλα εποπτικά όργανα.

Το 1827 πεθαίνει στη Μόσχα, σε ηλικία 64 ετών ο Ζώης, και τον επόμενο χρόνο ο Αναστάσιος στη Νίζνα, μετά τον θάνατο των οποίων ο μόνος πλέον επιζών Νικόλαος συνέχισε με μεγαλύτερο ακόμη πάθος τις δωρεές προς «…την πατρώα γη». Τον επόμενο χρόνο ο εθνικός κυβερνήτης της Ελλάδας Ιωάννης Καποδίστριας του στέλνει από την Αίγινα ευχαριστήριο γράμμα εκφράζοντας την ευγνωμοσύνη του Έθνους για την αποστολή βιβλίων που προορίζονταν «…προς την Χριστιανικήν και Επιστημονικήν εκπαίδευσιν της ελληνικής νεολαίας». Την ίδια εποχή ο Νικόλαος εγκαταλείπει τη Μόσχα και επιστρέφει στην αγαπημένη του Νίζνα, όπου παρέμεινε μέχρι το τέλος της ζωής του. Από την πόλη αυτή θα κατευθύνει την καταιγίδα των αγαθοεργιών της ‘‘Ζωσιμαίας Αδελφότητας’’ προς τη γενέτειρα πόλη, τα Γιάννενα. Ο Νικόλαος Ζωσιμάς πέθανε τελευταίος, σε ηλικία 83 ετών, μετά μακρά και επώδυνη αρρώστια. Καθώς και οι έξι αδερφοί παρέμειναν άγαμοι, το όνομα των Ζωσιμάδων έσβησε.

Οι ευεργεσίες και δωρεές των άξιων αυτών τέκνων της Ηπείρου είναι αμέτρητες. Στα Γιάννενα η Ζωσιμαία Αδελφότητα, ανοικοδόμησε εκ βάθρων και τις πέντε ενοριακές εκκλησίες των Ιωαννίνων που είχαν καταστραφεί κατά την πυρκαγιά του 1820, ανήγειρε πρότυπο γηροκομείο και νοσοκομείο, ίδρυσε και προίκισε «…στο διηνεκές» την περίφημη Ζωσιμαία Σχολή, χορήγησε υποτροφίες σε άπορους μαθητές, βοήθησε φτωχούς, ορφανά και χήρες, άρρωστους, αδύνατους και φυλακισμένους, δώρισε το 25% των μετοχών της Εθνικής Τράπεζας στην πόλη, ανοικοδόμησε το μοναστήρι της Μεταμόρφωσης του Σωτήρα στο Νησί των Ιωαννίνων, χορήγησε μεγάλα ποσά σε όλα τα ευαγή ιδρύματα των Ιωαννίνων προίκησε πλήθος απόρων κοριτσιών των Ιωαννίνων και του Γραμμένου κ.ά.

Εκτός της ιδιαίτερης πατρίδας τους έκαναν ηγεμονικές δωρεές στα νοσοκομεία, ορφανοτροφεία και φτωχοκομεία της Μόσχας και της Νίζνας, όπου ανήγειραν επίσης το ναό του Ιωάννη του Πρόδρομου και σειρά κοινωφελών κτιρίων και ενίσχυσαν οικονομικά τη Γραικική Κοινότητα της ίδιας πόλης. Επίσης ευεργέτησαν το Ορφανοτροφείο και το Ελληνικό Σχολείο της Πάτμου, δώρισαν στην Ελλάδα την περίφημη νομισματική συλλογή τους, κ.ά.

Αντάξια της μεγάλης προσφοράς των Ζωσιμάδων ήταν και η αναγνώριση του έργου τους. Είχαν οι Ζωσιμάδες την τύχη και τη χαρά να τιμηθούν πλουσιοπάροχα όταν βρίσκονταν στη ζωή. Και όταν μετά το θάνατο του Νικολάου, εξέλιπε και ο τελευταίος της Ζωσιμαίας Αδελφότητας, τα ονόματά τους δεν χάθηκαν. Γράφτηκαν με χρυσά γράμματα, από την πρώτη στιγμή, στην ιστορία του Έθνους, και ιδιαίτερα της πόλης των Ιωαννίνων, πρώτοι μεταξύ των πρώτων ανάμεσα στους μεγάλους άντρες που ευεργέτησαν την πίστη και την πατρίδα.

 

 

 

 

 

ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΖΩΣΙΜΑΣ

Ο Αναστάσιος (1754-1828), ξενιτεύτηκε νεαρός στη Νίζνα της Ουκρανίας όπου και έμεινε όλη του την ζωή. Μετά το θάνατο του Θεοδοσίου, πληροφορήθηκε για την αξία των συγγραμμάτων του Ευγενίου Βουλγάρεως και ανέλαβε αμέσως τη δαπάνη της έκδοσης σχεδόν όλων των έργων του, ενώ το έτος 1796 καταβάλλει εξ ονόματος και των αδερφών του τα έξοδα για την πολυτελέστατη έκδοση “Κυριακοδρόμιον” του Θεοτόκη. Ο Αναστάσιος, τον οποίο θεωρούσαν ευσεβή και σεμνό, είναι ο μόνος από τους Ζωσιμάδες που άφησε διαθήκη κατανέμοντας και μεταξύ των συγγενών του ένα μέρος της περιουσίας του. Όταν όμως την είδε ο Νικόλαος την έκαψε. Ο Αναστάσιος πέθανε σε ηλικία 74 ετών στη Νίζνα και τάφηκε στο γραικικό κοιμητήριο που ο ίδιος είχε δημιουργήσει.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΖΩΣΙΜΑΣ

Ο Νικόλαος (1758-1842), που ήταν ο πιο ολιγογράμματος από τους έξι Ζωσιμάδες, υπέγραφε σαν “Νηκόλαος Ζοσημάς”, ενώ ο πλέον διαβασμένος ήταν ο Αναστάσιος, γι` αυτό άλλωστε και υπέγραφε για λογαριασμό όλων. Μετά το θάνατο και των πέντε αδερφών του, βρέθηκε ο μοναδικός διαχειριστής της γιγαντιαίας περιουσίας τους. Είναι αυτός τελικώς που υλοποίησε το αγαθοποιό όραμα της Ζωσιμαίας Αδελφότητας. Είχε στενές σχέσεις με την Ελλάδα και αλληλογραφούσε συχνά με τον Καποδίστρια, την Κυβέρνηση και τον Γεώργιο Σταύρου, ενώ η ανταλλαγή επιστολών με τους επιτρόπους του στα Γιάννενα, γινόταν – σχεδόν – σε καθημερινή βάση. Ο Νικόλαος, που πέθανε στη Νίζνα σε ηλικία 84 ετών, μετά από μακρόχρονη και βαριά αρρώστια, μέχρι το τέλος συνέχιζε τις ευεργεσίες του.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ΘΕΟΔΟΣΙΟΣ ΖΩΣΙΜΑΣ

Ο Θεοδόσιος (1760-1796), που ήταν ο πλέον οξύνους από τους υπόλοιπους αδερφούς του, έδωσε το έναυσμα για την ευεργετική διαδρομή των Ζωσιμάδων. Ο «…μεγαλόψυχος και μεγαλουργός», όπως τον έλεγαν, όταν πληροφορήθηκε για την κατάλυση της Βενετικής Δημοκρατίας από το Ναπολέοντα και τη δέσμευση των κεφαλαίων της Μαρουτσαίας Σχολής των Ιωαννίνων, ανέλαβε – πριν και από το Ζώη Καπλάνη – τα έξοδα της λειτουργίας της, καταθέτοντας για το σκοπό αυτό 60.000 ρούβλια σε μια τράπεζα της Μόσχας. Πεθαίνοντας, σε ηλικία 36 ετών, παρεκίνησε τους επιζώντες αδερφούς του να κάνουν και αυτοί το ίδιο.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ΖΩΗΣ ΖΩΣΙΜΑΣ

Ο Ζώης (1764-1828) κινήθηκε στους κύκλους της Φιλικής Εταιρείας, όπου του είχαν δώσει το ψευδώνυμο “πατήρ”. Έζησε ασκητικά σε ένα κελί του ορθόδοξου Γραικικού Μοναστηρίου της Μόσχας, Ντονσκόι. Τιμήθηκε από τον Τσάρο με το παράσημο του “Ιππότη των Ταγμάτων”. Η μητέρα του αυτοκράτορα, η Μαρία, ζήτησε να τον γνωρίσει προσωπικώς κατά την επίσκεψή της σε κάποια Ορθόδοξη Εκκλησία της Μόσχας και, μετά, απευθυνόμενη προς τους ομογενείς είπε: «Στον άνδρα αυτόν, ω Γραικοί, πρέπει να δείχνετε μεγάλο σεβασμό και πρέπει να τον θεωρείτε καύχημα του Γένους σας…». Πέθανε στη Μόσχα, σε ηλικία 64 ετών.

 

 

 

 

 

 

Η ΝΙΖΝΑ ΤΩΝ ΖΩΣΙΜΑΔΩΝ

Η δεύτερη πατρίδα των Ζωσιμάδων και πατρογονική πόλη της οικογένειας. Και σήμερα ακόμη στη Νίζνα η ανάμνηση των Ζωσιμάδων είναι έντονη. Είναι πόλη με πλούσια ιστορία και παράδοση που χάνεται στα βάθη των αιώνων, καθώς υπήρξε μια από τις παλαιές πόλεις της “Ρωσίας του Κιέβου”. Για πρώτη φορά αναφέρεται στα 1147, σε ένα χρονικό της εποχής. Λόγω της γεωγραφικής της θέσης γνώρισε πολλούς κατακτητές, Λιθουανούς, Πολωνούς, Ρώσους κ.ά. Οι πρώτοι Έλληνες εγκαταστάθηκαν στη Νίζνα λίγο μετά το 1650. Γρήγορα κυριάρχησαν και την κατέστησαν ένα από τα βασικά εμπορικά κέντρα στις εμπορικές συναλλαγές μεταξύ Ανατολής και Δύσης.

Το 18ο αιώνα δημιουργείται το ισχυρό Ελληνικό Αδελφάτο. Πρώτος πρόεδρός του ο γιαννιώτης Σγούρος Κατακάτζουλος, ο οποίος ιδρύει τους δύο πρώτους ορθόδοξους ναούς της πόλης. Σύντομα το Αδελφάτο της Νίζνας απέκτησε τεράστια προνόμια. Οι Ζωσιμάδες εγκαταστάθηκαν λίγο μετά το 1750 με πρώτους τους θείους των εθνικών ευεργετών, που μαζί με τον πατέρα τους, ιδρύουν Εμπορικό Οίκο. Ο Ιωάννης, ο Αναστάσιος και ο Νικόλαος πέρασαν μεγάλο μέρος της ζωής τους στη Νίζνα, όπου και πέθαναν. Οι ευεργεσίες τους είναι και σήμερα ορατές στην πόλη. Αλλά και πολλοί άλλοι ηπειρώτες συνδέθηκαν με τη Νίζνα, όπως οι εθνικοί ευεργέτες Ριζάρης και Χατζηκώστας. Ακόμη το 1800 Δήμαρχοι ήταν ο Ιωάννης Κλειτζής από τα Γιάννενα και ο Χριστόφορος Μπόνης από τους Καλαρρύτες. Στα μέσα του 17ου αιώνα η αριστοκρατική οικογένεια των Τομαρκίων, από το Ελληνικό των Ιωαννίνων, είχε τίτλο ευγενείας, ενώ από τα επιφανέστερα μέλη της τοπικής κοινωνίας του 19ου αιώνα ήταν ο Νικόλαος Μαρούλης από την Παραμυθιά και ο Ιωάννης Κονιτσιώτης από τα Γιάννενα. Την ίδια εποχή συναντάται και άλλος γιαννιώτης Δήμαρχος, ο Χριστόδουλος Ποπόβ (Παπαδόπουλος) γεννημένος το 1777 στα Γιάννενα.

 

 

 

ΤΑ ΣΠΙΤΙΑ ΤΩΝ ΖΩΣΙΜΑΔΩΝ

 

 

Οι Ζωσιμάδες δεν έζησαν πλούσια, αν και ήταν βαθύπλουτοι. Διάλεξαν την ασκητική ζωή και αντί να κτίζουν μέγαρα και να αγοράζουν πολυτελείς άμαξες, έκαναν
σφιχτές οικονομίες, για να μπορέσουν να διαθέσουν όσο περισσότερα χρήματα γίνεται για την «…φιλτάτη πατρίδα». Στη Μόσχα ζούσαν σε μία πτέρυγα ενός
ελληνορθόδοξου μοναστηριού. Το πατρογονικό σπίτι των Ζωσιμάδων στο Γραμμένο είναι σήμερα ερειπωμένο, ενώ εκείνο της Νίζνας διατηρείται σε καλή κατάσταση. Στα Γιάννενα πέρασαν τα παιδικά τους χρόνια στο Κάστρο – όπου γεννήθηκαν – ενώ το 1781 η οικογένειά τους εγκαταστάθηκε σε καινούργιο σπίτι, που είχε δύο όψεις, μία στην οδό Αβέρωφ και μία στην οδό Κωλέττη. Ο Νικόλαος το μνημονεύει συχνά στις επιστολές του ως «…ο πατρικός μου οίκος», οι δε γιαννιώτες επίτροποι το αναφέρουν σαν «…η πανευγενική οικία των Ζωσιμάδων». Το κτίριο κάηκε στα 1820. Στη συνέχεια οι απόγονοί τους, έκτισαν νέο, το οποίο κατεδαφίστηκε πριν από μερικές δεκαετίες. Είχαν ένα ακόμη σπίτι στα Γιάννενα που βρισκόταν στη συνοικία ‘‘Επτάπολις’’ – άγνωστη σήμερα – το οποίο πρόσφερε ο Νικόλαος για τη στέγαση του Γηροκομείου.

 

Την κατασκευή άρχισε ο Αναστάσιος Ζωσιμάς και τη συνέχισε μετά το θάνατό του ο Νικόλαος. Ήδη εκτός από τον Αναστάσιο ήταν εκεί θαμμένος και ο πρωτότοκος Ιωάννης, που είχε πεθάνει σε ηλικία 19 χρόνων. Επίσης ο Αναστάσιος είχε ξεκινήσει την ανέγερση του ναού, τον οποίο και αφιέρωσε στον Άγιο Κωνσταντίνο, πάνω στα ερείπια παλαιάς ξύλινης εκκλησίας.

 

 

 

 

 

Το κτίριο έκτισε ο Νικόλαος Ζωσιμάς κοντά στο γραικικό νεκροταφείο, για την περίθαλψη των ασθενών και απόρων μελών της Ελληνικής Κοινότητας της Νίζνας. Πρόκειται για ένα απλό μονόροφο κτίριο, με νεοκλασικό πρόπυλο δωρικού ρυθμού, το οποίο έγινε επάνω σε σχέδια του αρχιτέκτονα Ντ. Βισκόντι. Το οικοδόμημα στεγάζει και σήμερα κοινωνικές υπηρεσίες.

 

 

 

 

 

ΠΑΤΜΙΑΔΑ ΣΧΟΛΗ, Πάτμος

 

Διαθήκη Νικολάου Ζωσιμά, άρθρο Λ’: « Προσφέρω για το Ορφανοτροφείον και το Ελληνικόν Σχολείον της νήσου Πάτμου, αργυρά ρούβλια 2857 και ασσιγνάτσιες
ρούβλια 10,000. Ο τόκος αυτών να αποστέλλεται κάθε χρόνον στους Εφόρους του Ορφανοτροφείου και του Ελληνικού Σχολείου, για τις ανάγκες των δύο ιδρυμάτων. Όταν ήθελε συσταθεί τράπεζα στο Βασίλειο της Ελλάδας να μεταφερθεί το ποσό του κεφαλαίου…». Η Πατμιάδα σχολή άρχισε να λειτουργεί το έτος 1534 και το 1769 το Πατριαρχείο την μετέτρεψε σε ‘‘Κοινή του Γένους Σχολή’’. Σήμερα λειτουργεί σε σύγχρονες νέες εγκαταστάσεις ως Ιερατική Σχολή, με καθηγητές του ελληνικού κράτους και λόγιους μοναχούς και παρέχει μόρφωση πλήρους γυμνασίου και εκκλησιαστικού λυκείου, αναγνωρισμένη ως κρατικό ίδρυμα.

ΜΟΝΗ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗΣ ΣΩΤΗΡΟΣ, Νήσος Ιωαννίνων

Διαθήκη Νικολάου Ζωσιμά, άρθρο ΛΗ’: « Προσφέρω εκ μέρους της Ζωσιμαίας Αδελφότητας, για την ανοικοδόμηση του μοναστηριού του Σωτήρα, το οποίον βρίσκεται στην Νήσον των Ιωαννίνων, σε αργυρά ρούβλια 571 και από ασσιγνάτσιες ρούβλια 2.000. Αν εγώ δεν ζω παρακαλώ τους κυρίους Επιτρόπους της Ζωσιμαίας Σχολής στα Γιάννενα, να φροντίσουν να επιστατήσουν οι ίδιοι για την οικοδομήν αυτήν…» Ο ναός της Μεταμόρφωσης του Σωτήρα ιδρύθηκε τον 17ο αιώνα από τον Παναγιώτη Ιερομνήμονα, επιφανή γιαννιώτη έμπορο της Βενετίας, αλλά όμως πυρπολήθηκε από τους Τούρκους το 1822, στα γεγονότα της πολιορκίας του Αλή Πασά. Ανοικοδομήθηκε στα 1850, από τους Ζωσιμάδες και όχι απο τον ηγούμενο Αββακούμ όπως αναγράφεται στην κτητορική επιγραφή.

ΟΙ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΤΩΝ ΖΩΣΙΜΑΔΩΝ

Η μεγαλύτερη, ίσως, προσφορά των πέντε εθνικών ευεργετών στο Έθνος και το νεοελληνικό διαφωτισμό. Η Ζωσιμαία Αδελφότητα εξέδωσε με δικές της δαπάνες περισσότερα από εξήντα έργα, του Νικηφόρου Θεοτόκη, του Κοσμά Μπαλάνου, του Ευγενίου Βουλγάρεως, του Οικονόμου του εξ Οικονόμων, του Μητροπολίτου Μόσχας Πλάτωνα, κ.ά., καθώς και μεταφράσεις των αρχαίων ελλήνων κλασικών. Επίσης χρηματοδότησε, από το έτος 1805 μέχρι και το έτος 1814, το μεγαλύτερο Διδάσκαλο του Γένους Αδαμάντιο Κοραή να αναστήσει με την “Ελληνική Βιβλιοθήκη” του ολόκληρο τον πνευματικό θησαυρό του Έθνους και να τον προσφέρει στον  υπόδουλο ελληνισμό. Στα εξώφυλλα των βιβλίων του Κοραή, αλλά και όλων των άλλων, αναγράφεται η φράση: «Φιλοτίμω δαπάνη της φιλογενούς Αδελφότητος των Ζωσιμάδων, παιδείας ένεκεν των την Ελλάδος την φωνήν διδασκομένων Ελλήνων…».

 

ΖΩΣΙΜΑΔΕΣ ΚΑΙ ΚΟΡΑΗΣ

Ο σταθμός αλλά και το αποκορύφωμα της εθνικοφωτιστικής προσπάθειας των αδερφών Ζωσιμάδων υπήρξε η έκδοση της περιλάλητης ‘‘Ελληνικής Βιβλιοθήκης’’, με φροντίδες του Αδαμάντιου Κοραή και αδρές δαπάνες δικές τους. Ήταν ευτυχής για το Γένος η σύζευξη του
πλούτου και της σοφίας, σε μια από τις κρίσιμες αλλά και μεγάλες ιστορικές του στιγμές. Όλα ξεκίνησαν το 1804 όταν ο Μιχαήλ Ζωσιμάς, που ζούσε στο Λιβόρνο, έλαβε γνώση του λόγου που εκφώνησε στα γαλλικά στο Παρίσι ο Διδάσκαλος του Γένους, με το περισπούδαστο θέμα ‘‘Περί της καταστάσεως του Πολιτισμού της Ελλάδας’’. Εντυπωσιασμένος τότε ο Ζωσιμάς του
πρότεινε με επιστολή του, να δημιουργήσουν την ‘‘Ελληνική Βιβλιοθήκη’’, η οποία και θα περιελάμβανε έργα ελλήνων ιστορικών και πεζογράφων. Έτσι εκδόθηκαν από το 1805 μέχρι και το 1814 πάνω από 30 βιβλία. Ο Μιχαήλ Ζωσιμάς πέθανε στα 1809, χωρίς να συναντήσει ποτέ τον Κοραή, με τον οποίο και επικοινωνούσε με αλληλογραφία ή μέσω τρίτων. Όμως όλοι οι άλλοι Ζωσιμάδες συνέχισαν τις επιχορηγήσεις, μάλιστα με εντονότερο ρυθμό. Οι σχέσεις των Ζωσιμάδων με τον Κοραή δεν ήταν πάντοτε ανέφελες. Ο δεύτερος, αν και λάμβανε επί 9 χρόνια ετήσιο μισθό, συνεχώς διαμαρτυρόταν ζητώντας όλο και περισσότερα χρήματα, χρησιμοποιώντας επιπλέον – σε επιστολές προς τρίτους – απαξιωτικές φράσεις, όπως «…νεόπλουτοι χωρίς παιδεία…». Αλλά και οι Ζωσιμάδες δυσφορούσαν γιατί πίστευαν ότι η παραγωγή έργου ήταν μικρή, σε σχέση με τα ποσά που έστελναν. Έτσι ο Νικόλαος διέκοψε τη χρηματοδότηση του Κοραή το 1814.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ΜΕΤΟΧΗ ΤΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΖΩΣΙΜΑ

Ο Νικόλαος Ζωσιμάς υποστήριξε από την πρώτη στιγμή την Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος, την οποία ίδρυσε το 1841 ο φίλος του Γεώργιος Σταύρου, με τον οποίο είχε για χρόνια πυκνή αλληλογραφία. Έτσι αγόρασε – τον τελευταίο χρόνο της ζωής του – 500 μετοχές του νέου πιστωτικού ιδρύματος και έγινε, με ποσοστό 25% ( ! ) ο δεύτερος μέτοχος, μετά το Ελληνικό Δημόσιο. Με τη διαθήκη του ο τελευταίος των Ζωσιμάδων κατένειμε τα μερίσματα των μετοχών κατά 34% στη Ζωσιμαία Σχολή, 6% στο Νοσοκομείο των Ιωαννίνων, 17% για την προικοδότηση απόρων κορασίδων, 18% υπέρ φτωχών γιαννιώτικων οικογενειών, 21% για το Γηροκομείο Ιωαννίνων και 9% για την εξαγορά της ποινής φυλακισμένων για χρέη στα Γιάννενα. Ο Νικόλαος κληροδότησε στους ίδιους αποδέκτες και τις μετοχές του – του αυτού μεγέθους – της Αυτοκρατορικής Τράπεζας Μόσχας. Όμως δυστυχώς, αυτές χάθηκαν στα 1917 με την καθεστωτική αλλαγή στη Ρωσία.